آریانا

آریـانـا (Ariana)، لاتین‌شدۀ واژۀ یونانی آریانِه (Αρειανή/Arianē)،اصطلاحی یونانی ست بر پایۀ واژۀ ایرانی باستان آریانا- (Āryana-) استوار است. (نام سرزمین مادری ایرانیان، که محل آن مورد تردید است)،(اوستایی اَیرییانه (Airiiana)، بویژه در عبارت ایرییانم‌وئجو (Airiianəm vaēǰō) (دانشنامه ایرانیکا، سرواژۀ "ARIA")

(مشیرالدوله) می‌نویسد: "... اراتس‌تن یونانی نخستین نویسندۀ خارجی است که این اسم را استعمال کرده و قسمتی از ایران را آریانا نامیده. حدود آریانا را چنان که استرابون گوید (کتاب ۱۵ فصل ۲ بند ۸)، اراتس‌تن چنین معین کرده بود: از طرف مشرق رود سند، از سمت شمال کوه‌های پاراپامیز (سلسله کوه‌های افغانستان شمالی و هندوکش) و کوه‌های دیگر تا دربند بحر خزر (دروازۀ کاسپین) که با سر درۀ خوار تطبیق می‌کنند، از طرف جنوب دریای بزرگ عمان و از سمت مغرب حدی که پارت را از ماد و کرمان را از پاریتاکن (یعنی ولایت اصفهان کنونی) و فارس جدا می‌کرد. این حد را خود استرابون خطی می‌داند که از دربند بحر خزر (سر دره‌خوار) تا کرمان کشیده شده باشد. این است آریانای اراتس‌تن، ولی استرابون چند سطر پایین‌تر گوید: قسمتی از ماد، پارس، شمال باختر و سغد را نیز آریانا گویند، زیرا این مردمان نیز تقریباً به همان زبان حرف می‌زنند. (تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۳٨)