ابوحنیفه ٔ دینوری

ابوحنیفه ٔ دینوری . [ اَ ح َ ف َ ی ِ ن َ وَ ](اِخ ) احمدبن داودبن ونند، از مردم دینور. ادب از بصریین و کوفیین فراگرفت و از سکیت و ابن السکیت کسب فوائد کرد و در بسیاری از علوم چون نحو و لغت و هندسه و علوم هند بارع بود و در روایت صادق و ثقه است . (ابن الندیم ). صاحب الفهرست سال وفات او را ذکر نکرده لیکن روضات بنقل از بغیه گوید وفات او به سال 282 یا 290 هَ . ق . است و حاجی خلیفه 281 را نیز بر این اختلاف افزوده است . او راست : کتاب تفسیرالقرآن . کتاب الانواء. کتاب اصلاح المنطق . کتاب لحن العامه . کتاب حساب الدور و الوصایا. کتاب الوصایا. کتاب الزیج و حاجی خلیفه گوید آنرارکن الدوله ٔ دیلمی کرده است در 235 و ظاهراً این غلط است چه رکن الدوله از 320 تا 366 فرمانروائی داشت . کتاب النبات و کتابی دیگر هم در آن باب . کتاب الجبر و المقابله . کتاب جواهرالعلم . کتاب الرّد علی رصد الاصبهانی . کتاب الشعر و الشعراء. کتاب التاریخ . کتاب الاخبارالطوال و شاید این دو کتاب یکی است . کتاب فی حساب الخطائین . کتاب القبلة والزوال . کتاب البحث فی حساب الهند. کتاب الجمع و التفریق . کتاب نوادرالجبر. و حاجی خلیفه کتاب تفسیر اصلاح المنطق را نیز نام برده است ، و صاحب روضات بنقل از بغیه کتاب الباه را بر آن افزوده است و در باب کتاب النبات او گوید: لم یؤلَّف مثله فی معناه و باز کتاب الرّد علی بن اللرة را اضافه دارد و صاحب بغیه گوید او از نوادر رجالی است که بین بیان عرب و حکم فلاسفه جمع کرده است . و لکلرک گویدابوحنیفه بزرگترین گیاه شناس مشرق است و از اینکه ابن ابی اصیبعه از ترجمه ٔ حال او غفلت کرده تعجب میکند و میگوید ابن بیطار نزدیک پنجاه نبات را که قدما بر آن اطلاع نداشتند از ابوحنیفه نقل میکند و در همه جا مشهود و هویداست که دینوری بنقل اکتفا نکرده و خود بنفسه انواع گیاهان مشروحه ٔ کتاب خود را دیده و فحص وتتبع کرده است و اضافه میکند که : در ضمیمه نسخه ای ازشرح ارجوزه ٔ طب ابن سینا که در کتابخانه ٔ پاریس موجود است نسب و نام ابوحنیفه بدین گونه ضبط شده است : ابوعبداﷲبن علی العشاب ، و مینویسد در صف اول گیاه شناسان و علمای خواص ادویه است و سفرهای بسیار برای شناختن منابت نبات و اسامی آن کرده است - انتهی . لکن بنظر می آید که ابوعبداﷲبن علی العشاب عالم حشایشی دیگری است چه نه نام و نه کنیت خود و پدر او با ابوحنیفه احمدبن داود موافقت ندارد. حمداﷲ مستوفی در تاریخ گزیده گوید ابوحنیفه بامر رکن الدوله به سال 335 در اصفهان زیجی کرد و لکن این سهوی است ، چه طلوع دولت آل بویه پس از وفات ابوحنیفه است . و رجوع به حبیب السیر ج 1 صص 207 - 349 و معجم الادباء ج 1 ص 123 چ مارگلیوث شود.