ارض روم

ارض روم . [ اَ ض ُ ] (اِخ ) ۞ قالی قلا. ارزروم . ارزن الروم . ارزنةالروم . ولایتی است در ترکیه (عثمانیه ) در آسیا شامل قسم اعظم ارمنستان ترکیه . حد شمالی آن بایزید و طرابزون وحد شرقی مستملکات روسیه و شهرهای ایران و حد جنوبی کردستان و بتلیس و دیار بکر و حد غربی سیواس و بایبورد و ارزنجان بخش اعظم آن را تلی بلند که ارتفاع آن بشش هزار قدم میرسد فراگرفته است و مساحت آن 132222 هزار گز مربع است که از مشرق و مغرب سلسله ٔ جبالی که دائم دارای برف است ، آنرا قطع کند. اکثر سکنه ٔ آن کرد باشند و در آن وادیهای پرآب و وسیع است و عده ای از نهرها آنرا مشروب میسازد. هوای آن در زمستان و بهار کاملاً سرد است و در تابستان حرارت آن شدت گیرد و مردم با شوقی وافر بزراعت پردازند و در ارضروم همه انواع حبوب و بقول و میوه و اغلب انواع حیوانات و معادن یافت شود و صنعت آن راه ترقی پیماید و اهالی ولایت قریب 800000 تن و اغلب مسلمانان و بقیه ارمنی باشند و آن شامل هفت لواء است : ارضروم و جلدر و قارص و بایزید و وان و موش و ارزنجان و دارای 45 قضاء و کرسی این ولایت مدینه ٔ ارضروم است . ابوالفدا گوید: این همان شهر است که قالیقلا میخواندند. کرسی مزبور در کنار نهر قره سو در سهلی وسیع و جمیل واقع است و ارتفاع آن از ساحل دریا قریب 6000 قدم و طول آن 30 میل و عرض آن 20 میل است . مسافت آن از جهت مشرق تا قسطنطنیه 366میل است و بین 39 درجه و 36 دقیقه ٔ طول شرقی و 39 درجه و 5 دقیقه ٔ عرض شمالی قرار دارد. سکنه ٔ این شهر قریب پنجاه هزار تن و در آن 50 جامع است که یکی از آنها بصورت حرم شریف مکه است و دارای کاروانسراها و مکاتب و جریده ٔ رسمیه است . تجارت آن رونق دارد و صادرات آن موئینه و مازو و ذغال سنگ و غیره است و بنای آن به سال 415 م . صورت گرفته و دولت عثمانی به سال 921هَ . ق . بر آن مستولی شد و در سنه ٔ 1276 هَ . ق . روسیه بر آن استیلا یافت و بار دیگر بدولت عثمانی بازگشت و ارض روم مرکزی جنگی است . (ضمیمه ٔ معجم البلدان ). و رجوع بقاموس الاعلام ترکی و ارزن و ارزنةالروم شود.