اقبال

اقبال . [ اِ ] (اِخ ) عباس اقبال آشتیانی . محقق و مورخ ایرانی . (ولادت 1314 هَ . ق . و وفات 1334 هَ . ش .). وی در آغاز جوانی شاگرد درودگر بود و سپس به تحصیل پرداخت و دوره ٔ دارالفنون را بپایان رسانید و به معاونت کتابخانه ٔ معارف انتخاب گردید. آنگاه در دارالفنون بتدریس پرداخت و بعدها به معلمی مدارس نظام ، مدرسه ٔ علوم سیاسی و دارالمعلمین عالی منصوب شد. در سال 1304 هَ . ش .به منشی گری هیئت نظامی ایران به پاریس رفت و در آنجا به تحصیل ادامه داد و به اخذ درجه ٔ لیسانس از سربن نایل آمد و در آن شهر با علامه محمّد قزوینی آشنایی یافت و از محضر وی استفاده کرد. پس از بازگشت به ایران به سمت استادی دانشگاه و عضویت فرهنگستان انتخاب شد و سپس به سمت نماینده ٔ فرهنگی ایران در ترکیه و ایتالیا به شهر رم رفت و در آنجا اقامت گزید و در آنجا در سن 59 سالگی درگذشت . جنازه ٔ او را به تهران حمل کردند. وی در 1324 مجله ٔ «یادگار» را تأسیس کرد که پنج دوره ٔ آن منتشر شده . از آثار وی : «تاریخ مغول « »وزراء سلاجقه ». «خاندان نوبختی »، تصحیح «عتبةالکتبه »، تصحیح «سمط العلی »، تصحیح «مجمع التواریخ »، ترجمه ٔ«سه سال در دربار ایران » تألیف دکتر فوریه ، ترجمه ٔ«یادداشتهای ژنرال تره زل »، ترجمه ٔ «مأموریت ژنرال گاردان در ایران »، تصحیح «ترجمه ٔ فارسی محاسن اصفهان »، تصحیح «بیان الادیان »، و تصحیح «تبصرة العوام »، راباید نام برد. وی در تحقیقات تاریخی و ادبی روش عالمانه ای دارد. (از فرهنگ فارسی معین ). از مرحوم عباس اقبال آشتیانی آثار چاپ نشده ای نیز باقی مانده که درکتابخانه ٔ مرکزی دانشگاه تهران مضبوط است . از این نوع آثار می توان دو کتاب تاریخ مختصر ادبیات ایران و تاریخ جواهر در ایران را نام برد که از دومی قسمت پیش از اسلام در 82 ورق و از قسمت مربوط به بعد از اسلام فقط 9 صفحه به خط اقبال در دست است . کتاب تاریخ جواهر در ایران در جلد 9 نشریه ٔ فرهنگ ایران زمین چاپ شده است . همچنین متن تصحیح شده ای از چند کتاب به این شرح از او باقی است : مثنوی ورقه و گلشاه ، اثر عیوقی - سیرة شیخ کبیر تألیف ابوالحسن الدیلمی - الرسالة الثانیة تألیف مسعربن مهلهل - با حواشی و یادداشت هایی از اقبال و محمد قزوینی - رساله در فن انشاء، از معین الدین محمدبن عبدالخالق میهنی و تنسوخ نامه ٔ ایلخانی تألیف خواجه نصیرالدین طوسی . رجوع به مقدمه ٔ مجموعه ٔ مقالات عباس اقبال آشتیانی چ دکتر دبیرسیاقی .