برد

برد. [ ب َ ](اِ فعل ) دورشو. دور باش . از راه کنار بکش . (فرهنگ جهانگیری و مجمعالفرس ). از راه دور گرد. (صحاح الفرس ). از راه دورشو. (فرهنگ اسدی ) (شرفنامه ٔ منیری ). ازراه کناره کن . (یادداشت مؤلف ). طرق . طرقوا. (یادداشت مؤلف ). پرت ! (یادداشت مؤلف ). امر است بدور شدن از راه یعنی از راه دور شو. (برهان ). امر است بدور شدن از راه و مخفف برگرد است و آنرا بتکرار بردبرد و بردابرد نیز گویند. (انجمن آرای ناصری ) :
بی ره [ ازره ] نروم تام نگویند براه آی
بر ره نروم تام نگویند ز ره برد.

آغاجی (از صحاح الفرس ).

که باشد که بیند بر اینگونه مرد
نگوید ببهرام کز راه برد.

فردوسی .

چو خورشید بر باختر گشت زرد
شب تیره گفتش که از راه برد.

فردوسی .

سپهبدبرآشفت و گفت از نبرد
مرا چرخ گردون نگوید که برد.

فردوسی .

چو دیدی کسی شاه را در نبرد
به آواز گفتی که ای شاه برد.

فردوسی .

بدانسان همی شد که هزمان ز گرد
پیش با قضا گفت کز راه برد.

اسدی .

زمانه بگردد ز من در نبرد
از آن پیش کش گویم از راه برد.

(اسدی ص 58).

مرد را خفته دید و گفت ای مرد
گاه روز است برد از این ره برد.

سنایی .

تا سنایی کیست کآید بر درت
مجد کو تا گویدش از راه برد.

سنایی .

گفته رایش در شب معراج جاه
آفتاب و ماه را کز راه برد.

انوری .

مسرع حکم تو صدبار فزون
چرخ را گفته بود کز ره برد.

انوری .

که باشد جان خاقانی که دارد تاب برد تو
که بردابرد حسن تو دو عالم بر نمی تابد.

خاقانی .

چون شدی از خویش و از فرزند فرد
لاجرم جبریل را گفتی که برد.

عطار (مصیبت نامه ).

ای خورنده ٔ خون خلق از راه برد
تا نه آرد خون ایشانت نبرد.

مولوی .

- بردابرد ؛ دور شو. رجوع به این ترکیب درردیف خود شود.
- بردبرد ؛ دور شو :
همت سبک مدار که با همت شگرف
چاوش زپادشاه برآمد که بردبرد.

مولوی .

|| اصل درخت بود. (اوبهی ):
- بیخ و برد ؛ در بیت ذیل از سوزنی به معنی ریشه و بن آمده است . نظیر بیخ و بن :
من شاخ وفا و مردمی را
کی چون تو گسسته بیخ و بردم .

سوزنی .

- شاخ و برد در دو بیت ذیل از فردوسی به معنی شاخه و بن یااصل و فرع آمده است :
همی گفت کاین را نخوانید مرد
یکی زنده پیل است با شاخ و برد ۞ .

فردوسی (از تاریخ جوینی ).

ز پیوسته ٔ تو صد آزاد مرد
که رستم شناسد همه شاخ و برد.

فردوسی .

- دار و برد ؛ نگهدارو دور کن و برو و دور شو «برد» در دار و برد بمعنی دور شو باشد. و عموماً بمعنی صاحب شوکت و حشمت و صاحب فرمان معنی می دهد. (یادداشت مؤلف ) :
و گرنه یکی بد پرستنده مرد
نه با گنج و لشکر نه با دار و برد.

فردوسی .

پشنگ آمد و خواست از ما نبرد
زره دار با لشکر و دار و برد.

فردوسی .

که گر شاه را جست باید نبرد
چرا باید این لشکر و دار و برد.

فردوسی .

رجوع به دار و برد در جای خود شود.