برهم زدن

برهم زدن . [ ب َ هََ زَ دَ ] (مص مرکب ) یکی را بر دیگری زدن . اصطدام . تصادم . (از منتهی الارب ) :
نه دستی کین جرس برهم توان زد
نه غمخواری که با او دم توان زد.

نظامی .

سنگ و آهن را مزن برهم گزاف
گه ز روی نقل و گه از روی لاف .

مولوی .

اِلتطام ، تَلاطم ؛ برهم زدن موج . سَلقَمة؛ برهم زدن دندان . (از منتهی الارب ).
- پلک برهم زدن ؛ چشم برهم زدن :
بچندانکه او پلک برهم زدش
شد و بستد و بازپس آمدش .

؟ (از لغت فرس اسدی ).

- چشم برهم زدن ؛ کنایه از سرعت و شتاب . بی درنگ . بسرعت :
بیایند بر کین نوذر بخشم
هم اکنون که برهم زنی زود چشم .

فردوسی .

بر پنبه آتش نشاید فروخت
که تا چشم برهم زنی خانه سوخت .

سعدی .

- دیده برهم زدن ؛ چشم روی هم نهادن . بی اعتنایی کردن . مقابل برکردن چشم ، که به معنی باز کردن چشم است :
مرا که دیده بدیدار دوست برکردم
حلال نیست که برهم زنم به تیر از دوست .

سعدی .

- مژه برهم نزدن ؛ دیده برهم ننهادن :
هرگه که نظر بر گل رویت فکنم
خواهم که چو نرگس مژه برهم نزنم .

سعدی .

- || کنایه از تکان نخوردن . فرار نکردن . در یک جا قرار گرفتن :
شرط عقلست که مردم بگریزند از تیر
من گر از دست تو باشد مژه برهم نزنم .

سعدی .

|| زیر و زبر کردن و خراب و پریشان کردن . (آنندراج ). سرنگون کردن و خراب کردن . (ناظم الاطباء). از بین بردن :
همه دشت خرگاه برهم زنم
بداندیش را آتش غم زنم .

فردوسی .

همه لشکر ترک برهم زدند
به بوم و برش آتش اندرزدند.

فردوسی .

برخیز و بیا به خانه ٔ خویش
برهم مزن آشیانه ٔ خویش .

نظامی .

سرّ پنهانست اندر زیر و بم
فاش اگر گویم جهان برهم زنم .

مولوی .

حرف و صوت و گفت را برهم زنم
تا که بی این هر سه با تو دم زنم .

مولوی .

حیله هاشان را همه برهم زنم
وآنچه افزایند من بر کم زنم .

مولوی .

برهم نزند باد خزان دشت ریاحین
گر باد به بستان برداز زلف تو مویی .

سعدی .

همه هرچه کردم تو برهم زدی
چه قوت کند با خدائی ، خودی ؟

سعدی .

چو خوان یغما برهم زند بناکامی
زمانه مجلس عیش بتان یغمائی .

سعدی .

سرمست اگر زمانی برهم زنم جهانی
عیبم مکن که در سر سودای یار دارم .

سعدی .

چرخ برهم زنم ار جز بمرادم گردد
من نه آنم که زبونی کشم از چرخ فلک .

حافظ.

کی گمان می برد دل کآن شمع فانوس حجاب
چون ز عرفان دم زند صد دودمان برهم زند.

محتشم کاشی (از آنندراج ).

برهم زدیم دفتر رنگ ِ پریده را
بر نام هیچکس رقم وصل یار نیست .

میرزا معزفطرت (از آنندراج ).

- کاسه و کوزه ٔ کسی را برهم زدن ؛ زندگی آرام کسی را مشوش کردن و خراب کردن آرامش وی .
|| نقض کردن :
میدهی صد وعده و فی الحال برهم میزنی
این اداها لایق چشم سخنگوی تو نیست .

صائب .

|| بازکردن و بستن و بقوت بستن مانند در و پنجره . (ناظم الاطباء). || میان دو تن ایجاد اختلاف کردن . (فرهنگ فارسی معین ). || مخلوط کردن . || مداخله کردن و منع کردن . || پایمال کردن . (ناظم الاطباء).