بیگار

بیگار. (اِ) مجرگ . (حاشیه ٔ لغت فرس اسدی نخجوانی ). کار فرمودن بی مزد. کار بی اجرت . (از برهان ) (از ناظم الاطباء) (از انجمن آرا) (از رشیدی ). شایگان . شاهگان . کار بی مزد و بفرمان شاه . بیگاری . که کار بی مزد باشد. کاری که برای انجام دادن آن اجرت نپردازند. کار بی مزد. شاکار :
کشاورز ودهقان و بیگار مرد
همه رزم جویند و ننگ و نبرد.

فردوسی .

در سخره و بیگار تنی از خور و از ۞ خواب
روزی برهد جان تو زین سخره و بیگار.

ناصرخسرو.

آتش بر دیگ پی کار تست
آب به بیگار تو در آسیاست .

ناصرخسرو.

بیگار تو چون کند همی آب
تا غله دهدت سنگ گردان .

ناصرخسرو.

عیسی است جان پاک و خر است این تن پلید
بیگار خر همی همه بر عیسی افکنم .

سید حسن غزنوی .

لعلت که چون نگین سلیمان فتاده ست
جمشید را بسخره و بیگار میبرد.

شرف شفروه .

مردم شهر را بیگار میفرمودند. (المضاف الی بدایع الازمان ص 50).
- امثال :
بیگار کشی به که بی کار باشی . (جامع التمثیل ).
بیگار باشی بهتر که بی کار باشی . (یادداشت مؤلف ).
- بیگار گرفتن ؛ بزور و بدون مزد و اجرت کسی را به کار کردن واداشتن . (از ناظم الاطباء).
|| نام نوعی خراج که در قدیم از قراء می گرفته اند. (مرآت البلدان ج 1 ص 337).