تاریخ جدید ایران . [ خ ِ ج َ دی دِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) حساب سال و ماهی که اکنون در ایران بر طبق قانون جاری است . تقی زاده در گاه شماری آرد: جشن نوروز بعنوان آغاز سال تا این اواخر تنها نشانه ای بود که از بقایای حساب زمان یا سال و ماه شماری ایران قدیم در ایران مانده بود آنهم در لفظ نوروز (نه در موقع آن از سال و نه در سایر خصایص قدیم سال ایرانی ) چه تاریخ از مبداء هجرت پیغمبر، عربی و سال قمری عربی و ماهها عربی حساب میشد و نوروز هم دراولین روز بهار و اعتدال ربیعی برحسب آنچه ملکشاه سلجوقی (از سلاطین ترک ) مقرر داشته گرفته میشد
۞ . فقط از
35 سال قبل
۞ که بعضی از ادارات ایران بطرز جدید اداره شد حساب نجومی یعنی سال و ماه منجمین ایران را که تا آن وقت در تقویم های رقومی و فارسی بیشتر برای احکام نجوم و اختیارات درج میشد و مخصوص حوزه ٔ محدود علاقه مندان بعلم تنجیم بود در ادارات دولتی نیز بتدریج معمول و دائر کرده و استعمال ماه های شمسی را با اسامی بروج دوازده گانه ٔ منطقةالبروج در امور اداری مرسوم ساختند. راست است که قبل از این دوره نیز سنین مالی شمسی در کار بوده و به اسم دوره ٔ دوازده ساله ٔ سالهای «خطا و قبچاق و ایغور» یعنی «سیچقان ئیل » تا «تنگوزئیل » نامیده میشدند، ولی گذشته از آنکه ماهها قمری و عربی بود
۞ استعمال این سالهای شمسی نیز فقط محدود بدوائر مالیه بوده و در بین عامه رواجی نداشت اسامی قدیم ماههای ایرانی در بین مسلمین ایران جز در بعضی نواحی ایران در میان زارعین یا اهالی قصبات نمانده بود تا آنکه در سال
1343 هَ . ق . مطابق
1925 م . ترتیب ماه و سال شماری جدیدی در ایران بحکم قانون
11 فروردین
1304 هَ . ش . برقرار شد و اول بهار را رسماً اول سال عرفی و مملکتی قرار داده اسامی ماههای قدیم ایرانی را احیا نمودند
۞ ولی بجای ماههای سی روزه با پنج روز جداگانه در آخر سال (یا در آخر یکی از ماهها) شش ماه اول را
31روزه و پنج ماه بعد را
30روزه و ماه آخر را
29 روزه (مگر در سالهای کبیسه که باز
30 روز است ) قرار داده و سال را بر اساس حساب نجومی در هر سال (نه بر کبیسه ٔ مطرد چهارساله ) بنا نهادند همانطورکه در سال جلالی معمول بوده ... (گاه شماری صص
1-
3).