تربت جام

تربت جام . [ ت ُ ب َ ت ِ ] (اِخ ) نام یکی از بخشهای هفت گانه ٔ شهرستان مشهد است . از طرف خاور محدود است برودخانه ٔ هریرود که مرز ایران و افغانستان را تشکیل میدهد، ازباختر به بخش طیبات و فریمان ، از شمال به بخش جنت آباد و فریمان ، از جنوب بمرز ایران و افغانستان و دهستان یوسف آباد از بخش طیبات محدود می باشد. تربت جام در یک دهلیز بین کوههای شاه نشین و کجرود و کوه بزک واقعشده . هوای آن گرم و در نزدیکی پل جام و قلعه حمام ، سوزان و غیرقابل تحمل است . از طرفی بخواف باختر اتصال داشته ، بادهای سختی جریان داشته تولید گرد و غبار نموده به این جهت نودوپنج درصد اهالی مبتلا به تراخم هستند. این بخش از رودخانه ، چشمه سار و قنوات مشروب میشود. آب مشروبی شهر از دو رشته قنات که از شمال باختری بطرف جنوب جریان دارد فراهم می گردد و در سالهای خشکسالی آب بقدری کم است که در هر 15 روز یک مرتبه بشهرآب داده میشود. بین بخش تربت جام و جنت آباد رشته ٔ ارتفاعاتی است که از شمال باختری بطرف جنوب خاوری امتداد داشته که قله ٔ آن معروف به کوه شاه نشین است و 2080 گز ارتفاع دارد، عرض این کوه 48هزار گز و دارای دره های متعددی است که بهم اتصال دارد و قابل عبور است . کوه بیزک که دنباله ٔ کوههای بینالود می باشد و در باختر تربت جام واقع است جلگه ٔ باخرز را از جلگه ٔ جام جدا می کند. قرائی که در دامنه ٔ این کوه قرار دارند دارای هوای سالم و آب شیرین می باشند. جام رود که در شمال بند فریمان و بالاجام و میان جام سرچشمه گرفته پس از مشروب نمودن جلگه ٔ جام از شمال خاوری جام عبور نموده در نزدیکی پل جام رود (دوآب ) بهریرود متصل می گردد. آب این رود در قسمت بالا جام فقط در ماه اول سال جریان داشته لیکن در قسمت پائین جام همیشه آب جریان دارد. هریرود که مرز ایران و افغانستان و شوروی سابق را تشکیل می دهد از خاور این بخش جریان دارد. بخش تربت جام از سه دهستان بنام بالاجام و میان جام و پائین جام تشکیل یافته است . دارای 154 آبادی بزرگ و کوچک است . جمعیت آن در حدود 62335 نفر است . طوایفی که در حدود این بخش سکنی دارند عبارتند از طایفه ٔ کودانی ، کریم دادی ، طاهری ، قوری ، مخته باز، باطوری ، سنگچولی ، ترکمن ، بربری ، مریدار، خلیلی ، علی خوجه ، قلعه گاهی ، میش مست ، محمددرویش ، بریز، قرائی ، سیستانی ، بلوچ ، زوری ، کرد، یعقوبخانی ، عرب ، شیخی . (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9).