جلال الدین سیوطی

جلال الدین سیوطی . [ ج َ لُدْ د ن ِ س ُ طی ی ] (اِخ ) عبدالرحمان بن ابی بکربن محمد یا ابوبکر محمد جلال الدین سیوطی مکنی به ابوالفضل از اکابر علمای عامه است . وی نزد علمای بزرگ از جمله ابوالعباس شمنی و علم الدین منادی و محیی الدین کافیجی بتحصیل علوم دینی پرداخت ، و در اکثر علوم متداول بخصوص در فقه و حدیث و تفسیر و معانی و بیان و بدیع و نحو و لغت تبحر یافت . تالیفات بسیاری دارد. از جمله : 1 - آداب السلوک . 2 - آداب القاضی . 3 - الاتقان فی علوم القرآن . 4 - اتمام النعمة فی اختصاص الاسلام بهذه الامة. 5 - الاساس فی فضل بنی العباس . 6 - اسباب الحدیث . 7 - اسباب النزول (لباب النقول فی اسباب النزول ). 8 - اسعاف المبطاء فی رجال الموطاء. (موطاء امام مالک ). این کتاب یک مرتبه در حیدرآباد هند و بار دیگر در دهلی با سنن ابن ماجه بچاپ رسیده است . 9 - الاشباه و النظایر فی الفروع در فقه شافعی . این کتاب در مکه چاپ شده است . 10 - الاشباه والنظایر النحویة. این کتاب در حیدرآباد بچاپ رسیده است . 11 - اصول النحو. این کتاب در حیدرآباد چاپ شده . 12 - افهام القرآن . 13 - الاقتراح فی علم اصول النحو. این کتاب در حیدرآباد چاپ شده . 14 - الاکلیل فی استنباط التنزیل . این کتاب در دهلی در حاشیه ٔ کتاب جامعالبیان معین الدین ایجی صفدی بچاپ رسیده است . 15 - الالفیة در مصطلحات . این کتاب در مصر چاپ شده است . 16 - انموذج اللبیب فی خصائص الحبیب . 17 - انوار السعادة. 18 - الاوج فی خبر عوج . 19 - البارع فی اقطاع الشارع . 20 - بشری الکئیب بلقاء الحبیب . این کتاب در حاشیه ٔ کتاب شرح الصدور خود سیوطی در قاهره بچاپ رسیده است . 21 - بغیةالوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة و این تلخیص کتاب طبقات کبرای خود اوست و در قاهره چاپ شده است . 22 - البهجة المرضیة فی شرح الالفیة. در این کتاب الفیه ٔ ابن مالک شرح شده است ، و همین کتاب است که بنام سیوطی معروف است . 23 - تاریخ الخلفاء. این کتاب در لاهور و دهلی و کلکته و قاهره و دمشق چاپ شده است . 24 - تبییض الصحیفة فی مناقب الامام ابی حنیفه . این کتاب با هشت رساله ٔ دیگر از همین مؤلف یکجا در حیدرآباد چاپ شده است . 25 - ترجمان القرآن فی تفسیر المسند. این کتاب در قاهره چاپ شده است . 26 - تزیین الارائک فی ارساله (ص ) الی الملائک . 27 - تشنیف الارکان فی انه لیس فی الامکان ابدع مماکان . 28 - التعریف بآداب التألیف . 29 - تفسیر الجلالین .وی در 22سالگی تفسیر جلال الدین محمد احمد را که تا سوره ٔ کهف نوشته و با تمام آن موفق نشده بود تکمیل کرد و بهمان شیوه تا آخر سوره های قرآن را تفسیر نمود. این تفسیر بنام جلالین خوانده شده و بارها بچاپ رسیده است . 30 - تناسق الدرر فی تناسب السور. 31 - تنزیه الاعتقاد عن الحلول و الاتحاد. 32 - تنزیه الانبیاء عن تشبیه الاغبیاء. 33 - تنویر الحلک فی امکان رؤیة النبی و الملک . 34 - الجامع الصغیر. 35 - الجامع الکبیر. 36 - جمع الجوامع. این کتاب به سال 1327 هَ . ق . در دو مجلد در مصر چاپ شده است . شرحی بر آن بنام همعالهوامع نوشته اند که بشماره ٔ 3152 در کتابخانه ٔ مدرسه ٔ سپهسالار جدید تهران موجود است . 37 - حاشیه ٔ تفسیر بیضاوی . 38 - حاشیه ٔ شرح الفیه ٔ ابن عقیل ، بنام السیف الثقیل . 39 - الخصائص الکبری در خصایص پیغمبر. این کتاب در حیدرآباد چاپ شده است . 40 - الدرر فی الادعیة و الاحراز. 41 - الدرر المنتشرة فی الاحادیث المشتهرة. این کتاب با کتاب الفتاوی الحدیثة ابن حجر هیثمی در قاهره چاپ شده است . 42 - الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. این کتاب در شش جلد در قاهره چاپ شده است . 43 - الدر النثیر فی تلخیص نهایة ابن الاثیر 44 - الدلائل فی معرفة الاوایل . 45 - ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی . 46 - ذم زیارة الامراء. 47 - ذم القضاء. 48 - الزیدة. 49 -سهام الاصابة. 50 - شرح الصدور بشرح احوال القبور. 51 - شرح عقود الجمان . 52 - طبقات الحفاظ. 53 - طبقات الشافعیة. 54 - طبقات الصغری . 55 - طبقات الکبری . 56 - طبقات المفسرین . 57 - فتح الجلیل للعبد الذلیل . 58 - الفتح القریب بشواهد مغنی اللبیب . 59 - کشف اللبس فی حدیث رد الشمس . 60 - کفایة الطالب . 61 - اللئالی المصنوعة فی الاحادیث الموضوعة. 62 - لباب النقول فی اسباب النزول . 63 - متشابه القرآن . 64 - مجمع البحرین و مطلع البدرین که تفسیری است بزرگ . 65 - المرقاة العلیة فی شرح الاسماء النبویة. 66 - المزهر فی علوم اللغة. 67 - مسالک الحنفاء فی والدی المصطفی . 68 -المطالع السعیدة. 69 - مفحمات الاقران فی مبهمات القرآن . 70 - المقامات . 71 - نزهة الجلساء فی اشعار النساء. 72 - صون المنطق و الکلام عن المنطق و الکلام . این کتاب بضمیمه ٔ مختصر کتاب نصیحة اهل ایمان فی الرد علی منطق یونان ابن تیمیة در قاهره بچاپ رسیده است .
ولادت سیوطی شب یکشنبه اول رجب 849هَ . ق . و وفات او به سال 910 یا 911 در قاهره اتفاق افتاد. (کشف الظنون حاجی خلیفه ) (روضات الجنات ) (قاموس الاعلام ترکی ) (معجم المطبوعات ) (فهرست مدرسه ٔ سپهسالار تهران ) (ریحانة الادب ج 2 ص 277 و 280).