حریف

حریف . [ ح َ ] (ع ص ، اِ) هم پیشه . همکار. هم حرفت . ج ، حُرَفاء :
دشمنند این ذهن و فطنت را حریفان حسد
منکرند این سحر و معجز را رفیقان ریا.

خاقانی .

با حریفان درد مهره ٔ مهر
بر بساط قلندر اندازیم .

خاقانی .

|| دوست نامشروع زن . فاسق زن :
آن ریش نیست چغبت دلال خانه هاست
وقت جماع زیر حریفان فکندنی است .

طیان .

مگر می پنداری که من از تهتک تو... غافلم یا نمیدانم که همواره ... به فجور و شرب خمور میگذاری و هر روز با حریفی و هر شب با ظریفی به معاشرت و مباشرت مشغولی .
- به حریف بردن ؛ به تباه کاری نزد مردی غیر شوی بردن .
- به حریف دادن زن را ؛ او را برای تبه کاری به مردی اجنبی واگذاشتن .
- حریف رفتن و به حریف رفتن زن ؛ برای تباه کاری پیش مرد اجنبی رفتن او.
|| هم قمار. هم بازی . پا ۞ ، در بازیهای دوطرفه مانند نرد و شطرنج :
تا چه بازی کند نخست حریف
تا چه دارد زمانه زیر گلیم .

ابوحنیفه ٔ اسکافی .

روز و شب این جا به قمار اندرم
هست حریفم فلک لاجورد.

مسعودسعد.

آن مهره دیده ای تو که در ششدر اوفتاد
هرچند خواست رفت حریفش رها نکرد.

خاقانی .

نقش فلک چو می نگری پاکباز شو
زیرا که مهره دزد حریفی است بس دغا.

سراج الدین قمری .

سعدی چو حریف ناگزیر است
تن درده و چشم بر قضا کن .

سعدی .

جز صراحی و کتابم نبود یار وندیم
تا حریفان دغا را به جهان کم بینم .

حافظ.

- حریف آبدندان ؛ هم قماری که از او سهل توان بردن . حریف گول . حریف مفت . حریف مفت باز. حریف زبون :
هوا را از سر غیرت قفای خاکپاشان زن
خرد را از بن دندان حریف آبدندان شو.

خاقانی .

برای امثله رجوع به آبدندان شود.
- امثال :
حریف باخته با خود همیشه در جنگ است . || معامل . طرف داد و ستد. بایع. مشتری :
دل منه بر وفای صحبت او
کآنچنان را حریف چون تو بسی است .

سعدی .

مرا چند گوئی که درخورد خویش
حریفی بدست آر همدردخویش .

سعدی (بوستان ).

هرکه ننهاده ست چون پروانه دل بر سوختن
گو حریف آتشین راطوف پیرامن مکن .

سعدی .

|| آنکه با دیگری در امری هم چشمی کند و از او بردن خواهد. رقیب . || آن کس ِ معهود. به اصطلاح امروز،یارو :
بر سر خشم است هنوز آن حریف
یا سخنی میرود اندر رضا.

سعدی .

دست بر سر زند طبیب ظریف
چون خرف بیند اوفتاده حریف .

سعدی .

|| معاشر. مجالس . هم نشین . (دهار) :
سیاه خانه و غیلان سرخ بر دل من
حریف رضوان بود و حدائق اعناب .

خاقانی .

راضیم من شاکرم من ای حریف
این طرف رسوا و پیش حق شریف .

مولوی .

حریف گرانجان ناسازگار
چو خواهد شدن دست پیشش مدار.

(گلستان ).

آرزو میکندم در همه عالم صیدی
که نباشند حریفان حسود انبازم .

سعدی .

|| یار. دوست :
نشناخت مرا حریف دیرین
زیرا که چنین ندید یارم .

ناصرخسرو.

تا نباشی حریف بی خردان
که نکوکاربد شود ز بدان .

سنائی .

عالم تراو گوئی خاقانی آن ماست
او آن حریف نیست کز اینگونه دم خورد.

خاقانی .

تو یاری از حریفان تا نجوئی
کز ایشان خود بجز ماری نیاید.

خاقانی .

از سِحر حلال او ظریفان
کردند سماع با حریفان .

نظامی .

ابلهانش فرد دیدند و ضعیف
کی ضعیف است آنکه با شه شد حریف .

مولوی .

خیر ناس ان ینفع الناس ای پدر
گر نه سنگی چه حریفی با مدر.

مولوی .

پسر چند روزی گرستن گرفت
دگر باحریفان نشستن گرفت .

سعدی (بوستان ).

|| معشوقه . معشوق : اگر گفتی به وثاق حریف دارم ، شراب سلار، بی استطلاع درخور حریف نقل و نبید و گوسفند، پروانه نوشتی .(تاریخ طبرستان ).
چو گل لطیف ولیکن حریف او باشی
چو زر عزیز ولیکن بدست اغیاری .

سعدی .

حریف را که غم یار خویشتن باشد
هنوز لاف دروغ است عشق جانانش .

سعدی .

حریف عهد مودت شکست و من نشکستم
خلیل بیخ ارادت برید و من نبریدم .

سعدی .

حریف مجلس ما خود همیشه دل میبرد
علی الخصوص که پیرایه ای بر او بستند.

سعدی .

|| ندیم . معاشر مجالس خاصه در محافل عشرت و لهو :
زین حریفان به کس نپردازی
خود به خود یک نفس نپردازی .

سنائی .

وحوش آن وضع حریف و الیف ایشان شده . (سندبادنامه ص 121). شبی به جمع قومی برسیدم که در آن میان مطربی دیدم گاهی انگشت حریفان از او در گوش و گهی بر لب که خاموش . (گلستان ).
گر ایستاد حریفی اسیر عشق براند
و گر گریخت خیالش به تاختن بکشد.

سعدی .

چشم در شاهد حریف مکن
هزل با مردم شریف مکن .

اوحدی .

اگر رفیق شفیقی درست پیمان باش
حریف حجره و گرمابه و گلستان باش .

حافظ.

|| ندیم . یکی از عمله ٔ خلوت شاه . یکی از ندمای پادشاه :
سه مه با حریفان بدی [ هرمز ] باصفهان
هوای خوش و جایگاه مهان .

فردوسی .

|| هم پیاله . ندیم شراب . شریب . حریف شراب . منادم :
چه خوش باشد آهنگ نرم حزین
به گوش حریفان مست صبوح .

سعدی (گلستان ).

هرچه کوته نظرانند بر ایشان پیمای
که حریفان ز مُل و من ز تأمل مستم .

سعدی .

حریف دوست گر از خویشتن خبر دارد
شراب صرف محبت نخورده است تمام .

سعدی .

گر مطرب حریفان این فارسی بخواند
در رقص و حالت آرد پیران پارسا را.

حافظ.

معاشران ز حریف شبانه یاد آرید.

حافظ.

سخن درست بگویم نمی توانم دید
که می خورند حریفان و من نظاره کنم .

حافظ.

صوفیان جمله حریفند و نظرباز ولی
زین میان حافظ دلسوخته بدنام افتاد.

حافظ.

پستان صراحی چو مکیدند حریفان
چون شیرخوران نقل ز اخگر نشناسند.

شیخ عبدالسلام پیامی .

این زمان صائب حریفان مست خواب غفلتند
قدر ما خواهند دانستن چو زینجا میرویم .

صائب .

|| هم کُشتی . هم نبرد در مصارعت و امثال آن . هم سنگ . هم زور. هم قوت : شما حریف او نیستید :
شدم چون گوی سرگردان که خود را
حریف درد در میدان ندیدم .

عطار.

حریف این است که دیدی و حدیث اینکه شنیدی . (گلستان ).
- حریف کسی نبودن ؛ مقابلی و برابری با او نتوانستن . حریف او نشدن . با او برنیامدن . با او مقاومت نتوانستن . بر او فائق آمدن میسر نشدن . از پس او برنیامدن . با او برابری نتوانستن . او را به ترک کار یا خوئی داشتن نتوانستن :
سعدی نه حریف غم او بود ولیکن
با رستم دستان بزند هرکه درافتاد.

سعدی .

گر برود بهر قدم در ره دیدنت سری
من نه حریف رفتنم از درِ تو به دیگری .

سعدی .

- امثال :
حریف حریف خود را میداند، یا میشناسد . (جامعالتمثیل ).