خان بالغ

خان بالغ. [ ل ِ ](اِخ ) نام قدیمی شهر پکن است . این نام در قرون وسطی بشهری گفته میشد که در محل کنونی پکن قرار داشت . و اصل آن مغولی و بمعنی «شهرخان » است . پیش از آنکه خان بالغ پایتخت شود شهری از شهرهای چین بود و چون قبلای قاآن بسلطنت رسید پایتخت دولت مغولی شد. قبلای قاآن پس از فتح مناطق شرقی چین پایتخت خود را از قراقوروم به آنجا آورد. تا قبل از غلبه ٔ مغول مناطق غربی و شرقی آسیا بهم مربوط نبود و پس از فتوحات مغولان این دومنطقه بهم مربوط شدند و مسافران قرون وسطایی توانستند از اروپا بچین روند و با رفتن خود اسمائی که شهرهای چینی از مغولان گرفته بودند، به اروپا ببرند. قبلای قاآن شهر جدیدی بجای شهر قدیم بنا کرد و بنای آن شهر بسال 1267 م . پایان یافت . امروز به استثنای 13 قسمت شمالی آن بقیه همان قسمت تاتارنشین پکن کنونی است . بنظر می آید قصر قبلای قاآن در محل قصر شاهان مانچوقرار داشته است . بنابر قول مارکوپولو خان بالغ شکل مربعمستطیل داشته و محیطش 24 میل بوده و دیوارهای آن 50 پا ارتفاع داشته است . خان بالغ نه تنها پایتخت خانهای شرقی بود، بلکه انتهای راه تجارتی زمینی بود که آسیای غربی را بچین وصل میکرد. و همچنین در منتهی الیه راه کاروانرو تجار اروپایی به چین قرار داشت یعنی خان بالغ چون شهر زیتون بود که در جنوب شرقی چین واقعاست و منتهی الیه راه دریایی بود که از هند می آمد. مارکوپولو از راه اول بچین رفت و از راه دوم بازگشت . بنظر میرسد در زمان مارکوپولو تعداد مردمی که در داخل شهرخان بالغ بتجارت مال التجاره ٔ این کاروانیان اشتغال داشته اند کمتر از مردمی بوده که در خارج شهر بدان اعاشه میکرده اند. اسم خان بالغ در دوره ٔ سلطنت مینک به پکن تبدیل یافت . (از دائرة المعارف بریتانیکا).
-اطلس خانبالغی :
رخی کز آبله مانند نقش کمخا بود
نمود اطلس خانبالغی ز شوکت و فر.

نظام قاری (از دیوان البسه ٔ ص 159).

- کاغذ خان بالغ ؛ کاغذی بوده است که در خان بالغ میساخته اند و به اسماء: «ورق صینی » «قرطاس صینی » مشهور بوده است .
- کمخای خانبالغی ؛ نام کمخای بوده است که در خان بالغ درست میکرده اندو «کمخا» جامه ٔ نفیس منقش و یکرنگ میباشد. رجوع به کمخا شود :
کمخایی خانبالغی و شرب زرفشان
هرکس که دید نقش پری خواند یا ملک .

نظام قاری (از دیوان البسه ٔ ص 90).