خرم ترکان

خرم ترکان . [ خ ُرْ رَ ت َ ] (اِخ ) نام مادر یوسف شاه . توضیح آنکه در اواخر ایام ایلخان ارغون خان اتابک یوسف شاه از پرداخت مالیات بمغول سر پیچیدو فرستادگان ارغون را کشت و چون در مقابل لشکریان مغول که بگوشمالی او مأمور شدند تاب مقاومت نداشت قبل از رسیدن مغول بطرف سیستان و خراسان فرار کرد. مؤلف تاریخ جدید یزد در این واقعه می نویسد: «از طرف ایلخان امیری یسعودرنام نامزد یزد کردند که اتابک یوسف شاه یا مال سه سال یزد بدهد یا یزد را به امیر یسعودر واگذارد و خود متوجه پایه ٔ سریر اعلی گردد. امیر یسعودر متوجه یزد شد و چون به یزد آمد در باغ حاجبی که اکنون مقابر مسلمین است نزول کرد و آن باغی مشجر بود و در میان باغ کوشکی بود معمور و آن باغ حاجب عزالدین لنگر ساخت و بباغ حاجبی مشهور بود. امیر یسعودردر این باغ فرودآمد و یوسف شاه او را علوفه فرستاد. امیر یسعودر مطالبه ٔ مال نمود. یوسف شاه مادر خود خرم ترکان را پیش او فرستاد. امیر یسعودر بشراب مشغول بود و مادر او را حرمت نداشت و در مجلس شراب در جامه ٔ او ریخت ، و او بغایت خاتونی صالحه بود از مجلس بازگشت و پیش پسر آمد و حال بازگفت ، اتابک یوسف شاه صبر کرد تا شب درآمد. نیم شب مردان خود مکمل کرد و دروازه بگشود و بیرون آمد و بر سر یسعودر شبیخون زد و او را بگرفت و بقتل آورد و اموال او را تاراج کرد و زن و پسران او را اسیر کرد و یسعودر پسری بغایت صاحب جمال داشت او را منظور نظر گردانید و چون این خبر بدارالسلطنه ٔ تبریز رسید غازان خان غضب کرد و یرلیغ سلطان صادر شد که از اصفهان امیر محمد ابداجی نام با سی هزار سوار متوجه یزد گردد. چون اتابک یوسف شاه خبر آمدن لشکراصفهان بشنید مجال مقاومت نداشت کسان خود و رخت و زرینه که از یسعودر گرفت برداشت با شرف مظفر و اسیران متوجه سیستان شد». (از تاریخ عصر حافظ ج 1 ص 65).