درد دل

درد دل . [ دَ دِ دِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) دردی که در قلب ایجاد می شود. وجع قلب . || در تداول عوام ، درد شکم . دل درد :
یار من شکرلب و گل روی و من در درد دل ۞
گر کند درمان این دل زآن گل و شکر سزد.

سوزنی .

- درد دل گیرد مرا ؛در مورد قسم گویند: اگر چنین باشد درد دل بگیرد مرا؛ دلم درد کند. (آنندراج ) :
زاهد این تقوی و پرهیز تو بی تزویر نیست
درد دل گیرد مرا گر درد دین گیرد ترا.

مخلص کاشی (از آنندراج ).

|| غم و اندوه درونی . سوز درون . رنج و درد نهانی :
ز درد دل اکنون یکی نامه من
نویسم فرستم بدان انجمن .

فردوسی .

- به (با) درد دل ؛ با غم و اندوه . سخت غمناک و اندوهگین :
به درد دل از جای برخاستند
چپ شاه ایران بیاراستند.

فردوسی .

ولیکن بدین نامه ٔ دلپذیر
که بنبشت با درد دل سام پیر.

فردوسی .

|| مجازاً، یاد کردن غم گذشته بر کسی . شرح غمها. بیان اندوه خود به دیگری . شرح غم و اندوه . غم و شادی گفتن . بیان شکایت و جفای کسی به وی . غمهای پنهان . شکوی . گله . اندمه . و با کردن صرف شود. (یادداشت مرحوم دهخدا). حکایت رنج :
ستم نامه ٔ عزل شاهان بود
چو درد دل بی گناهان بود.

فردوسی .

مرا به درد دل آن سروها همی گفتند
که کاشکی دل تو یافتی به ما دو قرار.

فرخی .

من ندانستم هرگز که ز توباید دید
هر زمان درد دلی و هر زمان دردسری .

فرخی .

در امل تا دیریازی و درازی ممکن است
چون امل بادا ترا عمر دراز و دیریاز.

سوزنی .

نتواند نشاند درد دلم
گر صفاهان به گلشکر گردد. ۞

خاقانی .

درد دل دارم از ایام و بتر آنکه مرا
نگذارند که درمان به خراسان یابم ۞ .

خاقانی .

ای خفته کآه سینه ٔ بیدار نشنوی
عیبش مکن که درد دلی باشد آه را.

سعدی .

درد دل دوستان گر تو پسندی رواست
هرچه مراد شماست غایت مقصود ماست .

سعدی .

احوال من مپرس که با صدهزار درد
می بایدم به درد دل دیگران رسید.

صائب .

سخن نگفتن ما با تو گرم درد دل است
که گفته اند حدیث نگفته میدانی .

وحید (از آنندراج ).

- امثال :
درد دل خودم کم است این هم درزدن همسایه ها . (امثال و حکم ).
- درد دل باکسی زدن ؛ غم و رنج خویش به وی بردن :
سینه صافم باده با گبر و مسلمان می زنم
درد دل با ذره ٔ خورشید تابان می زنم .

اسیر (از آنندراج ).

- درد دل به معشوق گفتن ؛ غم و رنج هجران و بی وفایی وی شرح دادن . بیان شکایت و جفای معشوق :
خُرَّما روز وصالی و خوشا درد دلی
که به معشوق توان گفت و مجالش دارند.

؟

- درد دل پیش کسی آوردن ؛ غم و اندوه خود به وی گفتن :
روز درماندگی و معزولی
درد دل پیش دوستان آرند.

سعدی .

- درد دل شمردن ؛ غم و رنج خود برشمردن . مصائب و تیره روزیهای خود بازگفتن :
غلام مردم چشمم که با سیاه دلی
هزار قطره ببارد چو درد دل شمرم .

حافظ.