دیرینه

دیرینه . [ ن َ / ن ِ ] (ص نسبی ) کهنه . (غیاث ) قدیم . کهن . دیرین . قدیمه : عادی ؛ سخت دیرینه . (یادداشت مؤلف ) :
چو ارجاسب آگاه شد شاد شد
از اندوه دیرینه آزاد شد.

دقیقی .

و دیگر سواری ز گردنکشان
که از رزم دیرینه دارد نشان .

فردوسی .

بپوشید جوشن همه کینه را
کنون تازه سازیددیرینه را.

فردوسی .

گر از دیر دیرینه آیی فرود
ز نیکی دهش باد بر تو درود.

فردوسی .

ز دل کین دیرینه بیرون کنم
همه رود زابل پر از خون کنم .

فردوسی .

همی راه جوید که دیرینه کین
ببرد ز روم و ز ایران زمین .

فردوسی .

بزودی یکی لشکری ساز کرد
در گنج دیرینه را باز کرد.

فردوسی .

گشایم در گنج دیرینه را
کجا گرد کردم بروز دراز.

فردوسی .

بدیدار او شاد و بیغم شوم
وزین رنج دیرینه خرم شوم .

فردوسی .

گمانم که امشب شبیخون کند
ز دل درد دیرینه بیرون کند.

فردوسی .

کنون داستانهای دیرینه گوی
سخنهای بهرام چوبینه گوی .

فردوسی .

بیامد ورا تنگ در بر گرفت
سخنهای دیرینه اندر گرفت .

فردوسی .

سخنهای دیرینه دستان بگفت
که با داد یزدان خرد باد جفت .

فردوسی .

دلا بازآی تا با تو غم دیرینه بگسارم
حدیثی از تو بنیوشم نصیبی از تو بردارم .

فرخی .

دولت ز جمله ٔ خدم خاندان اوست
دیرینه خدمتست مر او را در این دیار.

فرخی .

واجب آنستی کاین بنده ٔ دیرینه تو
نیستی غایب روزی و شبی زین درگاه .

فرخی .

ناز چندان کن بر من که کنی صحبت من
تا مگر صحبت دیرینه معادا نشود.

منوچهری .

چون باد بدو در نگرد دلش بسوزد
با کینه ٔ دیرینه او کینه نتوزد.

منوچهری .

و نیز دوست ندارند برکندن چیزی و جائی که دیرینه گردد. (تاریخ سیستان ).
سدد بگشاید [ افسنتین ] و تبهای دیرینه را منفعت کند. (الابنیة عن حقائق الادویة). و اندرین فصل [ بهار ] بیماریهای دیرینه تازه گردد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). و [سیر ] سرفه ٔ دیرینه را سود دارد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
ای چرخ فلک خرابی از کینه ٔ تست
بیدادگری عادت دیرینه ٔ تست .

خیام .

فلک را عادت دیرینه این است
که با آزادگان دایم بکین است .

نصیر اصفهانی .

جمله گورها باز کردند و استخوان دیرینه ٔ مردگان بکار بردند. (تاریخ بیهق ).
بود گستاخ تر دیرینه چاکر.

انوری .

من بتو ای زودسیر تشنه ٔ دیرینه ام
دشنه مکش همچو صبح تشنه بکش چون سراب .

خاقانی .

کعبه ٔ دیرینه عروس است عجب نی که بر او
زلف پیرایه و خال رخ برنا بینند.

خاقانی .

مفلس و بخشنده توئی گاه جود
تازه و دیرینه توئی در وجود.

نظامی .

غرفه دیرینه بد فرود آمد
کار نیکان ببد نینجامد.

نظامی .

نه بوی شفقتی در سینه داری
نه حق صحبت دیرینه داری .

نظامی .

بر سخن تازه تر از باغ روح
منکر دیرینه چو اصحاب نوح .

نظامی .

رفیقی وفادار دیرینه داشت
که مهر ملکزاده در سینه داشت .

نظامی .

همان دین دیرینه را نو کنید
گرایش سوی دین خسرو کنید.

نظامی .

درم دادن آتش کشد کینه را
نشاند ز دل خشم دیرینه را.

نظامی .

دیرینه غمی که در دلش بود
در مرسله ٔ سخن برآمود.

نظامی .

وقتی شاگردی دیرینه را مهجور کرد بسبب آنکه بیرون در خانه را به کاه گل بیندوده بود. (تذکرةالاولیاء عطار).
دو همجنس دیرینه ٔ همقلم
نباید فرستاد یکجا بهم .

سعدی .

نمک ریش دیرینه ای تازه کرد
که بودم نمک خورده از دست مرد.

سعدی .

حق صحبت دیرینه فراموش کردی .

سعدی .

سر فراگوش من آورد و به آواز حزین
گفت ای عاشق دیرینه ٔ من خوابت هست .

حافظ.

در دیهی از دیههای قم نام آن مزدجان ، آتشکده ای کهنه و دیرینه بوده است . (تاریخ قم ص 88).
بگذاشتم این خدمت دیرینه بفرزند
وندر سفر از علت ده روزه بمردم .

برهانی .

قریس . قارس . قدموس . عدمول . عدمل . عداملی . عدملی ، دیرینه از هرچیز. (منتهی الارب ).
- چاکر دیرینه ؛ خادم قدیم . خادم پیر. دیرینه ٔ درگاه :
به خدائی که تویی بنده ٔ بگزیده ٔ او
که بر این چاکر دیرینه کسی نگزینی .

حافظ.

- دوستی دیرینه ؛ دوستی کهن . دوستی قدیم : دوستیهای دیرینه پسندیده ٔ خدای باشد. (فتوت نامه ).
- دیرینه ٔ درگاه ؛ خادم پیر قدیم . (یادداشت مؤلف ).
سحر هاتف میخانه بدولتخواهی
گفت باز آی که دیرینه ٔ این درگاهی .

حافظ.

- || معمر. پیر. سالخورده :
شنید این سخن پیر فرخنده فال
سخندان بود مرد دیرینه سال .

سعدی .

دگرباره کردش سکندر سؤال
که ای مهربان پیر دیرینه سال .

نظامی .

پدر داشتم پیر دیرینه سال
ز گردون بسی یافتم گوشمال .

نظامی .

- دیرینه شدن ؛ کهن شدن . عتاقت . تقادم . (یادداشت مؤلف ). ازمان . (تاج المصادر بیهقی ).
نبینی که کاوس دیرینه گشت
چو دیرینه شد هم بباید گذشت .

فردوسی .

- دیرینه کردن ؛ کهنه کردن . تعتیق . (یادداشت مؤلف ).
دیرینه گردیدن ؛ کهنه شدن : و نیز دوست ندارند برکندن چیزی و جایی دیرینه گردد. (تاریخ سیستان ).
- دیرینه گشتن ؛ کهنه شدن :
نبینی که کاوس دیرینه گشت
چو دیرینه شد هم بباید گذشت .

فردوسی .

و دولت [ عمروبن لیث ] دیرینه گشته . (تاریخ سیستان ).
- شب دیرینه ؛ طولانی دراز :
چو پاسی از شب دیرینه بگذشت ۞
برآمد شعریان از کوه موصل .

منوچهری .

- می دیرینه ؛ می کهن . عتیق . کهنه :
می دیرینه گساریم بفرعونی جام
از کف سیم بناگوشی با کف خضیب .

منوچهری .

- یار دیرینه ؛ یار قدیم :
ای که بر خیره همی دعوی بیهوده کنی
که فلان بودت از یاران دیرینه و پیر.

ناصرخسرو.

یار دیرینه مرا گو بزبان توبه مده
که مرا توبه بشمشیر نخواهد بودن .

سعدی .

گفت هرگز من این خطا نکنم
یار دیرینه را رها نکنم .

سعدی .

فکر عشق آتش غم در دل حافظ زد و سوخت
یار دیرینه ببینید که با یار چه کرد.

حافظ.

|| سالخورده . پیر. دیربمانده . کهنسال : گفتند پیری هست دیرینه که دادا دیده است . (اسرارالتوحید ص 199). دهری . سخت پیر. (یادداشت مؤلف ). قدم . (ترجمان القرآن ): قنسر؛ پیر کلانسال یا دیرینه . (از منتهی الارب ).
- دیرینه بود ؛ معمر. کهنسال . (آنندراج ) :
چه خوش گفت دانای دیرینه بود
که کس روزی کس نیارد ربود.

ناصرخسرو.

- دیرینه دور، ؛ کهنسال و معمر. (آنندراج ).
- دیرینه روز ؛ کهن سال . معمر. دیرینه سال :
پیرزنی موی سیه کرده بود
گفتمش ای مامک دیرینه روز.

سعدی .

چو دیرینه روزی سر آورد عهد
جوان دولتی سر برآرد ز مهد.

سعدی .

چنین گفت ای پیر دیرینه روز
چو پیران نمی بینمت صدق سوز.

سعدی .

- دیرینه زاد ؛ دیرینه روز. دیرینه سال . پیر :
جهاندیده ٔ پیر دیرینه زاد
جوان را یکی پند پیرانه داد.

سعدی .

- دیرینه سال ؛ کهن . قدیم . عتیق . کهنسال :
هنوز اندر آن دیر دیرینه سال
بسی گنجنامه است از آن گنج و مال .

نظامی .

|| مجرب . آزموده . کهن . (یادداشت مؤلف ) :
پس پشت ایشان یلان سینه بود
سپاهی که در جنگ دیرینه بود.

فردوسی .