ران

ران . (اِ) ۞ قسمتی از پای از بالای زانو تا کشال . از بیخ کمر تا زانو. (یادداشت مؤلف ). فخذ و آن جزئی از بدن انسان و دیگر حیوانات که در مابین کمر و زانو واقع شده . (ناظم الاطباء). بعربی فخذ گویند. (برهان ) ۞ (از شعوری ج 2 ورق 11) (از آنندراج ). فخذ. (دهار) (منتهی الارب ). سمت فوقانی پا در حیوان یا انسان یا حشرات که مابین زانو و کشال واقع شده است :
دو بازو بکردار ران هیون
برش چون برشیر و چهرش چو خون .

فردوسی .

بیاویخت بر نیزه ران بره
ببست اندر اندیشه دل یکسره .

فردوسی .

بپرسید رستم که این اسب کیست ؟
که از داغ روی دو رانش تهیست .

فردوسی .

ران گوران خورد آنکس که رود از پی شیر
درگه شاه پی شیر است اینت درگاه .

فرخی .

خان بخواری و بزاری بازگشت
از طپانچه لعل کرده روی و ران .

فرخی .

بر و گردن ضخم چون ران پیل
کف پای او گرد چون اسپری .

منوچهری .

بیک پنجه ران تکاور ببرد
بزد بر زمین گردنش کرد خرد.

اسدی .

برفتن همچو بندی لنگ از آنی
که بند ایزدی بستست رانت . ۞

ناصرخسرو.

در بیشه گوزن از پی داغ تو کند پاک
هم سال نخست از نقطِ بیهده ران را.

انوری .

لاجرم زابلق چرب آخور چرخ
دلدلی داشت خم ران اسد.

خاقانی .

ران خورشید را بدان آتش
داغ شاه جهان کنید امروز.

خاقانی .

دو شیر گرسنه است و یک ران گور
کباب آنکسی راست کو راست زور.

نظامی .

سر خسته را بر سر ران نهاد
شب تیره بر روز رخشان نهاد.

نظامی .

افجی ؛ آنکه میان هر دو ران یا زانو یا ساقش دوری باشد. اغضب ؛ مابین زه تا ران . جباء؛ زن باریک ران . جَخِر؛لاغرران . جخور؛ لاغری ران . دَرَع ؛ سیاهی ران گوسپند. فخذ؛ بر ران کسی زدن . فودج ؛ بن ران ناقة. لفاء؛ ران سطبر. مجدح ؛ داغی است که بر ران شتر کنند. مقاء؛ ران بی گوشت . ناسلة، ناشلة؛ ران کم گوشت . (منتهی الارب ).
- از ران خود کباب خوردن ؛ کنایه از مشقت خود چیزی حاصل کردن . (آنندراج ).
- بزیر ران درآوردن ؛ سوار شدن .
- || بمجاز، مطیع ساختن . مرکوب قرار دادن . باطاعت واداشتن . فرمانبردار کردن . فرمانبر ساختن . مطیع و منقاد گردانیدن :
تو نیز بزیر ران درآری
آن رخش تکاور هنرمند.

خاقانی .

- بزیر ران شدن ؛ مطیع گشتن . زیر فرمان درآمدن :
بزیر ران شده اسب مرادش
همه کام جهان او دست دادش .

میرنظمی (از شعوری ).

- داغ برران ؛ نشانه دار. علامت دارنده .
- || بمجاز، مطیع. فرمانبردار. مهرخورده . که تحت اختیار و حکم کسی باشد :
جز بنام تو داغ برران نیست
مرکب بخت زیر ران ملوک .

خاقانی .

لگام فلک گیر تا زیر رانت
کبود استری داغ برران نماید.

خاقانی .

- دست در زیر ران گذاردن ؛ کنایه از ضمانت شخص سوگند خورنده است که این کار را انجام میدهد برای اطاعت و وفاداری و امانت در سوگند. (از قاموس کتاب مقدس ).
- ران افشردن ؛ فشردن زانو بر دو پهلوی اسب تند رفتن را... و رجوع به ماده ٔ ران افشردن در همین لغت نامه شود.
- ران فشاردن ؛ ران افشردن . ران فشردن . و رجوع به ماده ٔ ران فشاردن و ران فشردن و ران افشردن شود.
- ران فشردن ؛ ران افشردن . ران فشاردن . و رجوع به این دو ماده در همین لغت نامه شود.
- ران گشادن ؛ اسب سواری کردن . تاختن . و رجوع به ماده ٔ ران گشادن در همین لغت نامه شود.
- ران ملخ ؛ کنایه از بی ارزو بی ارج . چیز بیمقدار و بی بها. هدیه ٔ ناچیز.
- ران ملخ پیش سلیمان بردن (یا بخوان جم بردن ) ؛ کنایه از هدیه ٔ ناچیزی ببزرگی دادن . خدمت بیمقداری برای مردبلندقدری انجام دادن . کار بی ارزشی برای مردی مهم کردن :
ران ملخی پیش سلیمان بردن
عیب است ولیکن هنر است از موری .

؟

حدیث ثنای من و حضرتت
چو ران ملخ باشد و خوان جم .

ابوالفرج رونی .

- زیر ران بودن ؛ مرکوب بودن :
شاه را بین کعبه ای بر بوقبیس
چون کمیتش زیر ران آمد به رزم .

خاقانی .

کانکه دزدید اسب ما را کو و کیست ؟
اینکه زیر ران تست ای خواجه چیست ؟

مولوی .

- || بمجاز، مطیع و منقاد بودن . فرمانبردار بودن . زیر اطاعت بودن :
صدر تو میدان کرامات باد
و اسب سعادات ، ترا زیر ران .

خاقانی .

اگر چه اسب زیر ران خاقانی است
هنوز داغ بنام تواست رانش را.

خاقانی .