روحانی بخارایی

روحانی بخارایی . [ ی ِ ب ُ ] (اِخ ) امیر روحانی ، از افاضل روزگار و شاعر قرن هفتم بود. درمنتخب التواریخ تألیف عبدالقادربن ملوکشاه بداونی (ج 1 ص 65) درباره ٔ شمس الدین التتمش ، حوادث سال 624 هَ. ق . چنین آمده است : هم در این سال امیر روحانی ... در حادثه ٔ چنگیزخان از بخارا به دهلی آمد و در تهنیت فتوحات قصاید غرا گفت ، از آن جمله این ابیات است :
خبر به اهل سما برد جبرئیل امین
ز فتحنامه ٔ سلطان عهد شمس الدین
که ای ملائکه ٔ قدس آسمانها را
بدین بشارت بندید کله ٔ آذین
که از بلاد ملاحد شهنشه اسلام
گشاد بار دگر قلعه ای بهشت آیین ...
این قصیده نیز از اوست :
قصه ٔ خویش از زبان قلم
کرده ام یاد در بیان قلم ...
گرچه پیوسته در میان ضرر
داردم نفع بیکران قلم
آخر احوال من نگوید کس
پیش صاحب ، مگر زبان قلم
خواجه منصور بن سعید،کز اوست
تیز بازار امتحان قلم ...
پیداست که این روحانی که ظاهراً از مردم بخارا بوده و در فتنه ٔ مغول از آنجا بیرون آمده و در 624 به دهلی رفته است جز روحانی سمرقندی مداح بهرامشاه غزنوی بوده است ، زیرا که اگر در آخرین سال سلطنت وی یعنی در 548 او را ستوده باشد بعید مینماید 76 سال پس از آن هم زیسته باشد. و رجوع به فرهنگ سخنوران و منتخب التواریخ صفحات مذکور و تعلیقات سعید نفیسی بر لباب الالباب چ 1335 ص 732 و 733 شود.