روح القدس

روح القدس .[ حُل ْ ق ُ دُ ] (اِخ ) ۞ جبرئیل . (السامی فی الاسامی ) (دهار) (از غیاث ) (آنندراج ). و بسکون دال و تحریک آن هر دو مستعمل است . در این شعر خاقانی که در تعریف شعر است بسکون دال آمده :
کرده روح القدس پیش کعبه پرها را حجاب
تا برو آسیب سنگ اهل طغیان آمده .

(از آنندراج ).

روانبخش . (لغت محلی شوشتر، نسخه خطی ذیل روانبخش ). یکی از اقانیم ثلاثه نزد ترسایان . سومین از اقانیم ثلاثه ٔ ارباب تثلیث . ثالث ثلاثه نزد مسیحیان . روح . کلمه . جان پاک . صاحب قاموس کتاب مقدس آرد: روح القدس اقنوم سوم از اقانیم ثلاثه ٔ الهیه خوانده شده ، و آن را روح گویند زیراکه مبدع و مخترع حیات است ، و «مقدس » گویند زیرا که یکی از کارهای مخصوص او اینکه دلهای مؤمنان را تقدیس میکند، و بسبب علاقه ای که بخدا و مسیح دارد او را روح اﷲ و روح المسیح خوانند -انتهی . و رجوع به حکمت اشراق ص 201، 205 (حاشیه ) و 265 و 270 و روح و جان پاک وجبرئیل در این لغت نامه شود :
برای پرورش جسم ، جان چه رنجه کنم
که حیف باشد روح القدس بسگبانی .

رودکی .

روزه کردم نذر چون مریم که هم مریم صفاست
خاطر روح القدس پیوند عیسی زای من .

خاقانی .

بر بام سدره تا در ادنی فکنده رخت
روح القدس دلیلش و معراج نردبان .

خاقانی .

تا لبش را لب نخوانی زینهار
زآنکه روح القدس جان میخواندش .

خاقانی .

فیض روح القدس ار باز مددفرماید
دیگران هم بکنند آنچه مسیحا میکرد.

حافظ.

|| در فرهنگ علوم عقلی (ص 281) چنین آمده : آنچه را فلاسفه جوهر عقلی نامیده اند الهیون روح القدس مینامند، بعضی گویند: افلاطون جوهر عقلی را روح القدس نامیده ، در هرحال این اصطلاح از مختصات فلسفه ٔ اسلامی و عرفان است و گاه مراد از آن عقل بالمستفاد میباشد و عقل را در مرتبت اجمال نیز روح القدس گفته اند -انتهی . و رجوع به اسفار ملاصدرا ج 4 ص 89 و 166 و 79 و 107 و ج 1 ص 72 شود.