زفت

زفت . [ زِ ] (اِ) نوعی از قیر ۞ باشد و آن چیزی است سیاه و چسبنده که از درخت صنوبر حاصل شود و بر سر کچلان چسبانند و در عربی نیز به کسر اول همین معنی دارد. وآن سه نوع است یکی زفت رومی و آن براق و صاف و املس می باشد و از روم می آورند و بعضی گویند همین زفت است نهایتش به رومی شهرت دارد. و دیگری زفت تر و آن آبکی و روان می باشد و آن را در مرهم ها بکار برند و آن از قبیل قیر است و از انواع صنوبر گیرند. نوع سیم ، زفت خشک است و آن را بیشتر از تنوّب و ارز گیرند که بوته ٔ کبر و صنوبر نر باشد. صنوبر نر بجهت آن گویند که باری ندارد و مطلق آن گرم و خشک است . (برهان ). بعضی آن را از یونانی «اسفالتوس » ۞ (قیر) مأخوذ دانسته اند. (حاشیه ٔ برهان چ معین ).صمغ حاصل از گیاهان مختلف که بر روی پارچه می مالند و بمنظور تداوی جلدی بر موضع مورد نظر می چسبانند. (فرهنگ فارسی معین ). سقزی سیاه و چسبنده که بر سر کچلان اندازند و بر خنور و کشتی مالند تا آب از آنها نزهد. (ناظم الاطباء). هیدروکربورهای جامد معدنی که به نام قیرهای معدنی استخراج می شوند ۞ . و در تداوی جهت مالیدن روی پوست در موضع ضرب دیده بنام مومیائی مصرف می کردند. (فرهنگ فارسی معین ).قیر یا قطران و یا نوعی از قیر. (ناظم الاطباء). صمغی سیاه چسبنده ۞ که از درخت صنوبر حاصل شود، اما صاحب تحفه ۞ به کسر راء آورده و بمعنی قیر گفته ۞ . و بعضی گویند قیر نیست اما به قیرشبیه است ... (انجمن آرا) (آنندراج ) (از فرهنگ رشیدی ). رجوع به ترجمه ٔ ضریر انطاکی و ترجمه ٔ صیدنه شود.
- زفت ابیض ؛ زفت که از درخت صنوبر گیرند. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- زفت السفن ۞ ؛ بعضی گویند او زفتی باشد که از دیواره های کشتی تراشند، مانند راتینج ۞ مخلوط به موم است . بعضی گفته اند که زفت السفن همان ابوقیما ۞ باشد و بعضی صمغالتنوب را زفت السفن نام داده اند. زوبضا. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- زفت بحری ؛ شبیه به قطران سیاه و سیال و از زمین مثل نفت حاصل شود و صنف سیال قیر است و کشتی را به آن استحکام می دهند و داخل مراهم می کنند و بهترین او، صاف و نرم است ... (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ).
- زفت بری ؛ زفت جبلی و آن از درخت قضم قریش ترابد. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). رجوع به تحفه ٔ حکیم مؤمن و زفت جبلی شود.
- زفت جبلی ؛ زفت یابس است . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ).
- زفت رطب ؛ صمغ خمیری شکل حاصل از گیاهان مختلف . (فرهنگ فارسی معین ). رطوبت سائله از درخت صنوبر بی بار که قسم نر است و رطوبت باردار آن که غیر درخت چلغوزه است و مسمی به تنوب است ، حاصل می شود و منجمد او راتیانج است و آنچه از درخت شربین که از اصناف سرو است و ثمرش مانند سرو از آن کوچکتر است بهم رسد، قطران نامند... (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ). رجوع به تحفه ٔ حکیم مؤمن شود.
- || قیرهای معدنی که به حالت خمیری استخراج می شوند. (فرهنگ فارسی معین ). رجوع به اختیارات بدیعی و الفاظ الادویه شود.
- زفت رومی ؛ مومیایی . (فرهنگ فارسی معین ). زفت رومی شامل زفت یابس و زفت بحری است و از مطلق او اکثر زفت بحری مراد است . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). رجوع به اختیارات بدیعی ، الفاظ الادویه و زفت بحری شود.
- زفت یابس ؛ مومیایی . (فرهنگ فارسی معین ). زفت یابس ، زفت رطب ... است که بخودی خود خشک شود یا به طبخ خشک کنند... و تجفیف او زیاده از رطب ... (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ). رجوع به اختیارات بدیعی ، الفاظ الادویه و تحفه ٔ حکیم مؤمن شود.