سر زدن

سر زدن . [ س َ زَ دَ ] (مص مرکب ) سرزنش . (برهان ) (انجمن آرا) (آنندراج ). || گردن زدن . (برهان ) (جهانگیری ). سر بریدن . (آنندراج ). کشتن :
که ما بی گناهیم از رهزنی
اگر بخشش آری اگر سر زنی .

فردوسی .

وز آنجا به نوش آذر اندر شدند
رد و هیربد را همه سر زدند.

فردوسی .

که جام باده به ساقی دهد بدست تهی
به تیغ سر بزند کلک را نکرده خطا.

مسعودسعد.

|| بی رخصت و اجازت و بی خبر و به یک ناگاه به خانه و مجلسی درآمدن . (برهان ) (آنندراج ) (جهانگیری ) :
این جهان الفنجگاه علم تست
سر مزن چون خر دراین خانه خراب .

ناصرخسرو.

جز او هرکه او باتو سر میزند
چو زلف تو بر سر کمر میزند.

نظامی .

|| ملاقات کردن . دیدارکردن . سرکشی و بازرسی کردن :
از آن پس که چندی برآمد بر این
سری چند زد آسمان بر زمین .

نظامی (شرفنامه چ وحید ص 271).

|| طلوع کردن :
شب تیره تا سر زد از چرخ شید
ببد کوه چون پشت پیل سپید.

فردوسی .

شب تیره چون سر زداز چرخ ماه
به خرّاد برزین چنین گفت شاه .

فردوسی .

وز مغرب آفتاب چو سر زد مترس اگر
بیرون کنی تو نیز به یمگان سر از سرب .

ناصرخسرو (دیوان چ تقوی ص 44).

آمد سحر به کلبه ٔ من مست و بی حجاب
امروز از کدام طرف سر زد آفتاب .

صائب .

|| ظهور کردن چیزی . (انجمن آرا) (آنندراج ). ظاهر شدن . (غیاث ) :
چون خطایی از تو سر زد در پشیمانی گریز
کز خطا نادم نگردیدن خطایی دیگر است .

صائب .

|| سر برون آوردن و بلند کردن . || رُستن و روییدن چیزی . (آنندراج ) :
یک دو مویت کز زنخدان سر زده
کرده یکسانت به پیران دومو.

سوزنی .

- سر برزدن ؛ رُستن . روئیدن . سر برون آوردن :
این نو شکوفه زنده سر از باغ برزده
بر ما ز روز حشر و قیامت گوا شده ست .

ناصرخسرو.

|| کنایه از سعی و تلاش کردن بزور،از قبیل قدم زدن که عبارت از طی کردن راه است به استقامت قدم . || حک کردن . (آنندراج ).