صور. (اِخ ) شهریست بر ساحل بحر متوسط، دارای
7000 تن سکنه و از پایتخت های فینیقیان است . این شهر دو قسمت است : یکی جزیره و دیگر صوری که بر ساحل است . تاریخ بنیاد آن تا به سه هزار سال قبل از میلاد بالا رود. بین صور و فراعنه مصر روابط بازرگانی محکمی برقرار بوده است . صور در حدود
1100 ق . م . رونقی یافت . این شهر از طرف آشوریان و بابلیان محاصره شد و بسال
539 ق . م . ایرانیان آنرا تصرف کردند، سپس اسکندر بسال
333 ق . م . هفت سال آنرا به محاصره گرفت . بسال
1124 م . صلیبیان بر آن دست یافتندو مسلمانان به سال
1291 م .
/ 690 هَ . ق . آنرا از ایشان بازستدند. (المنجد فی الادب و العلوم ). صور اکنون جزء متصرفات دولت لبنان است . مؤلف حدود العالم نویسد: شهریست از شام بر کران دریای روم و اندر وی مسلمانانند. شهریست با نعمت بسیار و کشت و بزر بسیار و خواسته های بسیار. مؤلف ایران باستان نویسد: شهر صوربواسطه ٔ بوغاز تنگی که عرض آن
4 استاد یا تقریباً
700 ذرع بود، از ساحل فینیقیه جدا می شد و بنابراین حکم جزیره ای را داشت وقتی بادهای افریقا موسوم به آفریکوس وزیدن میگرفت آب این بوغاز را عقب زده ، امواج راروی هم انبوه میکرد و بساحل میریخت . شهر دارای دیوارهای بلند و برج ها و باروهای محکم بود و این استحکامات را از هر طرف دریائی عمیق احاطه داشت . و در مورد محاصره اسکندر آرد: دیودور نویسد: (کتاب
17 بند
4) جهت عمده ٔ مقاومت صور این بود که می خواست اسکندر را معطل کند و بداریوش وقت دهد که او قشون جدیدی برای نبرد با اسکندر تهیه کند و مردم صور امیدوار بودند که با این کار طرف توجه دربار ایران گشته ، پاداشهائی بزرگ خواهند یافت . (ایران باستان چ
1 ص
1332). در مدتی که سپاهیان اسکندر شهر صور را به محاصره داشتند، مردم صور شجاعت و تدبیر را با یکدیگر بکار برده با مهارت و جانبازی زایدالوصفی چندانکه توانستند از هجوم دشمن ممانعت کردند، لیکن دوام محاصره از یک سو و رسیدن نیروهای کمکی از سوی دیگر سرانجام به تسخیر صور منتهی گشت . اسکندر پس از تسخیر صور، شقاوت و درندگی عجیبی از خود نشان داد که تنها از او بروز تواند کرد. اودستور داد تمام مردم شهر را جز آنانکه بمعابد پناه برده اند بکشند؛ ولی از مردم مسلح کسی بمعابد نرفت و تنها زنان و کودکان در معابد جمع شدند. باقی مردم رامقدونیها کشتند؛ دوهزار جوان صوری را بطول ساحل بدار آویختند. زنان و اطفال را اسیر کرده برده وار به مزایده نهادند. (ایران باستان صص
1332-
1341). در قاموس کتاب مقدس آمده است : صور (صخره ) شهریست فینیقی و بمسافت سفر هفت ساعت در جنوب صیدون واقع و بر یک یا دو جزیره بنا شده است . طولش از ساحل بقدر نصف میل و امتدادش تخمیناً یک میل میباشد و صور را در قدیم قسمت دیگری بر ساحل دریا بوده است . پلی نیوس گوید: که محیطجزیره ٔ صور دو میل و نصف و محیط خود جزیره و صور قدیم
17 میلی بوده است . یونانیان و فینیقیان برآنند که صور یکی از شهرهای بسیار قدیم و زیبا است . هیرودوتس گوید که کاهنان صور وی را خبر دادند که صور
2750 سال قبل از مسیح بنا شده و در کتاب مقدس در عصر یوشع مذکور است و در آن وقت شهر حصارداری بوده . (صحیفه ٔ یوشع
19:
29)... دور نیست که اصل اهالی صور از صیدون بوده اند. (صحیفه ٔ یوشع
13؛ سفر خروج
32:
30). و در وقت سلطنت داود و سلیمان حیرام که در آن زمان شهریار صوربود، با داود و سلیمان طریق مودت آماده داشت ... و اهالی صور چوبها برای بنای هیکل اورشلیم و سایر بناهای مشهور اورشلیم میدادند. بدین طور که از سروهای آزاد لبنان از صور به یافا برده و از آنجا چوب ها به اورشلیم می بردند و صنعت کاران صور در اورشلیم همواره مشغول انجام صنایع مهمه و دقیقه می بودند. (دوم سموئل
5:
11 و
12 و اول تواریخ ایام
2:
2 و
3 و
11). در سال
720 ق . م . شلمنا صور را بمدت پنج سال محاصره کرد، لکن بعد از این مدت هم بمقصود خود موفق نگشته ، از آن پس بخت النصر آنرا مدت سیزده سال محاصره نمود که انتهای آن
592 ق . م . بود. لکن در تاریخ بهیچوجه من الوجوه مذکور نیست که بخت النصر آنجا را مفتوح ساخت یا نه . و یوسیفوس خود نیز این مطلب را محقق ننموده ، اما تأویلات ایشان درباره ٔ آنچه در صحیفه ٔ مقدسه ٔ حزقیل
29:
18وارد گشته که از صور به جهت خدمتی که در آن نموده بود خودش و لشکرش هیچ فرد نیافتند. این است که در فتح و عدم فتح صور اختلاف دارند. بعضی گویند صور را مفتوح ساخته ، لکن در آنجا مال و غنیمتی که با مخارج و زحمات شاقه فوق العاده او مطابقت نماید نیافت ؛ ولی بعد از این واقعه صور خود را تابع و مطیع قوم فارس نموده ، عمارتی عظیم برای حکومت فارس برآورده ... صور حالیه در شمال غربی الجزیره ٔ قدیم واقع، طولش ربع میل و عرضش
180 قدم بود، لکن بواسطه ٔ شدت فراهم شدن ریگهای دریایی عرضش در نزدیک دشت یک میل و در نزد دیوار قدیم بیش از ثلث میل شده است و همواره آثار دیوار قدیم نمودار است و در آن دیوار سنگی بکار گذاشته شده است که طولش
17 قدم و عرضش
6 قدم و نیم میباشد و در کناردریا سنگهای معظم و قطعات ستونهای شکسته بسیار است و فعلاً در عوض تجار و شاهزادگان ، ماهی گیران دامهای خود را در آنجا می گسترانند. (حزقیال
26:
14). و در آنجا کلیسایی متعلق بجماعت لاتین یافت میشود و امکان دارد که آن کلیسا درهای کلیسائی که در سنه ٔ
323 م . تقدیس شده اوسی بیوس در آنجا بشارت داد بنا شده باشد و فعلاً از این شهر پنبه و توتون و سنگ آسیا که از حوران آورده میشود می آورند و عدد نفوس تخمیناً
5000 است که نصف ایشان مسلم و باقی نصاری میباشند و در آنجا معدودی یهود و نیز مقبره ای بمساحت قلیل در بیرون شهر یافت می شود. میگویند قبر حیرام است و آثار قناتهای قدیمه که آب از کوه رأس العین در شهر می آمده است دیده میشود. (از قاموس کتاب مقدس صص
566-
569)
: صور و عکه در امان امرت
چون ارمن و نخجوان ببینم .
خاقانی .
و رجوع به قاموس الاعلام ترکی شود.