عذاب

عذاب . [ ع َ ] (ع اِ) آنچه دشوار باشد بر انسان و او را از قصدش باز دارد. (از اقرب الموارد). ج ، اَعذبة. || نکال . (قطرالمحیط). || هر چه به نفس رسد از الم . (منتهی الارب ) (آنندراج ). شکنجه . (از قطرالمحیط) (از اقرب الموارد) (آنندراج ). کل عذاب فی القرآن فهو التعذیب ؛ ألا و لیشهد عذابها طائفة. فان المراد الضرب . (اقرب الموارد). سیاست و عقوبت . (ناظم الاطباء). تنبیه و زدن تازیانه .(ناظم الاطباء). || جفا و بلا :
خود نبینی مگر عذاب وعنا
چون نمایی مرا عنا و عذاب .

ناصرخسرو (دیوان ، چ تقوی ص 35).

و بباید دانست که اطراف عالم پر بلا و عذاب است . (کلیله و دمنه ). و اگر کسی را گویند صد سال دایم در عذاب روزگار باید گذاشت . (کلیله و دمنه ). یا دینداری بودکه از عذاب بترسد یا کریمی که از عار اندیشد. (کلیله و دمنه ).
اینکه می بینم به بیداری است یا رب یا بخواب
خویشتن را در چنین نعمت پس از چندین عذاب .

انوری .

ای مالک سعیر برین راندگان خلد
زحمت مکن که زحمت من بس عذابشان .

خاقانی .

هر که جز آن خشت نقابش نبود
گرچه گنه داشت عذابش نبود.

نظامی .

گر هزاران سال باشی در عذاب
میتوان گفتن که بس آسان بود.

عطار.

اگر تو برفکنی در میان شهر نقاب
هزار مؤمن مخلص درافکنی به عذاب .

سعدی .

- به عذاب آوردن ؛ به تنگ آوردن . به ستوه آوردن .
- عذاب ابد ؛ عذاب همیشگی و دائمی :
از خطر آتش و عذاب ابد
دین و خرد کرد، در حصار مرا.

ناصرخسرو.

- عذاب النار ؛ عذاب نار. آتش جهنم . شکنجه ٔ جهنم :
زینهار از قرین بد زنهار
و قنا ربناعذاب النار.

سعدی .

- عذاب الیم ؛ رنج وشکنجه ٔ سخت :
خسته از محنت و بلای حجاز.
رسته از دوزخ و عذاب الیم .

ناصرخسرو.

مگر کرده بودم گناهی عظیم
که بردم در آن شب عذابی الیم .

سعدی (بوستان ).

- عذاب بردن ؛ رنج بردن . سختی کشیدن :
تا کی بری عذاب و کنی ریش را خضاب
تا کی فضول گویی و آری حدیث غاب .

رودکی .

- عذاب دادن ؛ اذیت کردن . شکنجه دادن :
بار در افکن که عذابت دهد
نان ندهد تا که به آبت دهد.

نظامی .

- عذاب سقر ؛ عذاب جهنم . عذاب آخرت :
زین پس تو و ترحم روحانیان خلد
خاقانیا عذاب سقر کزتو باز ماند.
- عذاب کده ؛ محل شکنجه ؛ محل اجرای حدود و تعزیرات :
مثل است این که در عذاب کده
حدزده به بود که بیم زده .

سنائی .

- || کنایه از دنیاست که حضرت امیر فرمودند :
الدنیا بالبلاء محفوفة.
- عذاب کردن ؛ شکنجه دادن :
چون کند سی ساله عاصی را عذاب جاودان
این چنین حکم و قضای ایزد دادار نیست .

ناصرخسرو.

گر جمله را عذاب کنی ، ور عطا دهی
کس را مجال این نه که این چون و آن چرا.

سعدی .

نه چنان گناهکارم که به دشمنم سپاری
تو به دست خویشتن کن اگرم کنی عذابی .

سعدی .

- عذاب کشیدن ؛ شکنجه کشیدن . دشواری کشیدن .
- عذاب نمودن ؛ شکنجه دادن :
خودنبینی مگر عذاب و عنا
چون نمایی مرا عنا و عذاب .

ناصرخسرو.