علاءالدین طوسی

علاءالدین طوسی . [ ع َ ئُدْ دی ن ِ ] (اِخ ) علی . از مشاهیر علما و حکما بود و علوم عقلیه و نقلیه را در بلاد عجم تکمیل کرد، سپس به بلاد روم رفت و در دربار سلطان وقت احترام یافت . و نخست از طرف سلطان مرادخان (824 - 855 هَ . ق .) بتدریس در مدرسه ٔ بروسه منصوب شد، آنگاه از طرف سلطان محمدخان فاتح (855 - 886 هَ . ق .) تدریس مدرسه ٔ زیرک بدو مفوض گردید، و پیوسته مورد الطاف سلطان بود، تا آنکه سلطان ، علاءالدین و خواجه زاده را بتألیف کتابی در محاکمه ٔ بین ابن رشد و تهافت امام غزالی مأمور ساخت . علاءالدین کتاب خود را که حاوی محاکمات مابین افکار حکما و تهافت امام غزالی است ، ذخر یا ذخیره نامید، و گفته اند ذخیره نام این کتابست و ذخر کتابی دیگر است در محاکمات بین غزالی و ابن رشد، و در حیدرآباد بطبعرسیده است . سلطان کتاب خواجه زاده را بکتاب علاءالدین ترجیح داد و علاءالدین افسرده شد و از راه ایران به ماوراءالنهر بازگشت و از تمامی مشاغل و علائق دنیوی منصرف شد، و قدم بدایره ٔ سلوک و تصوف گذاشته و در سال 860 هَ . ق . در سمرقند درگذشت . بعضی از ارباب تراجم نویسند که علاءالدین در مراجعت از روم به ایران رفت و در 885 در خراسان یا در تبریز درگذشت . نام کتاب اوبه نوشته ٔ قاموس الاعلام «ذخر» و در کشف الظنون «الذخیرة فی المحاکمة بین الحکماء و الغزالی » و در معجم المطبوعات «الذخیرة فی المحاکمة بین کتاب الغزالی و ابن رشد» میباشد. (از ریحانة الادب ج 3 ص 101 از کشف الظنون ) (قاموس الاعلام ج 4 ص 3180) (لغات تاریخیه و جغرافیه ٔ احمد رفعت ج 5 ص 46) (معجم المطبوعات ستون 1239).