علاءالدین قوشچی

علأالدین قوشچی . [ ع َ ئُدْ دی ن ِ ] (اِخ ) علی ابن محمد سمرقندی ، معروف به ملاعلی قوشچی ، و گاهی او را فاضل قوشچی نیز گویند. وی از مشاهیر علمای عامه و متکلم و ریاضی است . در سمرقند اغلب علوم متداوله را فراگرفت و هیئت و ریاضیات را از قاضی زاده ٔ رومی و الغبیگ بن شاهرخ بن امیر تیمور سلطان ماوراءالنهر که نسبت به فنون ریاضی میلی فراون داشت آموخت ... و از کثرت تقربی که در نزد آن سلطان داشت بخطاب فرزندی مخاطب بود و او را بتکمیل رصدخانه ای که در سمرقند تأسیس کردگماشت . و قوشچی این وظیفه را انجام داد و زیج الغبیگی را که به زیج جدید معروف است بپایان رسانید. و پس از مرگ سلطان عازم حج شد و در تبریز مورد توجه اوزون حسن (873 - 882 هَ . ق .) از حکمرانان آق قویونلی قرار گرفت و از جانب وی برای عقد مصالحه بین او و سلطان محمدخان ثانی عثمانی (855 - 886 هَ . ق .). به اسلامبول رفت ، و پس از انجام این کار به آذربایجان رفت و مجدداً به اسلامبول بازگشت و رساله ٔ محمدیه را در علم حساب بنام سلطان محمدخان نوشت . سپس به مدرّسی مدرسه ٔایاصوفیا منصوب گشت . از تألیفات اوست : 1- حاشیه ٔ شرح کشاف تفتازانی . 2- شرح تجرید خواجه . 3- العنقود الزاهر فی نظم الجواهر، در علم صرف . 4- محبوب الحمائل فی کشف المسائل . 5- هیئت فارسی ، که بارها با خلاصة الحساب شیخ بهائی در یک جا چاپ شده و از کتب درسی علم هیئت بوده . وفات او در سال 879 در اسلامبول بود و درجوار قبر ابوایوب انصاری مدفون گردید. (از ریحانة الادب ج 3 ص 324 از هدیة الاحباب ص 221 و لغات تاریخیة و جغرافیة احمد رفعت ج 5 ص 83 و قاموس الاعلام ج 4 ص 3197).