عین الهر

عین الهر. [ ع َ نُل ْ هَِ رر ] (ع اِ مرکب ) چشم گربه . || سنگی است مشهور، و در طب نفعی برای آن ذکر نکرده اند. (مخزن الادویة) (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). جوهری است قیمتی و معروف که به چشم گربه مشابهت دارد، و بهندی لهسنیا نامند، و فارسیان به تخفیف استعمال نمایند. (آنندراج ) (از غیاث اللغات ). جوهری مُشْرِق آبدار شفاف پرطراوت است که در وی نقطه ٔ مایل به زرقه مرئی شود. و بعضی گفته اند که عین الهر کان یاقوتست و او جوهری است یاقوتی ، یعنی ماده ٔ آن توجه به انخراط در سلک انواع یواقیت دارد. و بواسطه ٔ صافی که مصارف او شده از صورت یاقوتی منصرف گشته . (جواهرنامه ). مؤلف صبح الاعشی بنقل از تیفاشی گوید که عین الهر همان یاقوت است جز آنکه اعراضی که مختص به آن میباشد آن را از یاقوت دور ساخته . و بادها و سیل ها آن را مانند یاقوت خارج میسازد. سپیدی بر رنگ آن غالب است و شفافیت و تابندگی و رقت بسیار در اوست ، و در دل آن نقطه ای است به اندازه ٔ آن قسمت از چشم گربه که حامل نور می باشد. هرگاه نگین عین الهر را به سمتی بگردانند گویی آن نقطه به سمت دیگر حرکت میکند. و اگر قطعه ای از آن را به اجزاء کوچک تقسیم کنند در هر یک از اجزاء چنین نقطه ای یافت شود، لذا آن را عین الهر خوانده اند. بهای آن در هند بسیار گرانتر از مغرب میباشد و در مغرب یک مثقال آن را به پنج دینار خریدوفروش میکنند. سپس از قول یکی از تاجران نقل میکند که یک قطعه ٔ آن دربلاد هند به یکصدوپنجاه دینار و در بلاد فرس به هفتصددینار بفروش رفته است . رجوع به صبح الاعشی ج 2 ص 100 شود. عین الشمس که آن یکی از احجار نفیسه است . (یادداشت مرحوم دهخدا). و رجوع به عین الشمس شود :
عین الهر ۞ سپهر و در شب چراغ ماه
حکم تو را بزیر نگین باد استوار.

محمدسعید اشرف (از آنندراج ).