غضب . [ غ َ ض َ ] (ع مص ) خشم گرفتن . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (تاج المصادر بیهقی ) (مصادر زوزنی ) (ترجمان علامه ٔ جرجانی ): غضب علیه و له غضباً و مغضبة،و این وقتی گویند که مغضوب علیه زنده باشد و اگر مرده باشد «غضب به » گویند. (منتهی الارب ). دشمن داشتن کسی توأم با حس انتقام گرفتن از او. (اقرب الموارد). || غضب اسب و جز آن ؛ کنایه از گاز گرفتن لگام است . || غضب آتش ؛ کنایه از شدت سوزش آن است . (از اقرب الموارد). || (اِمص ) خشمگنی . خلاف خشنودی . (منتهی الارب ) (آنندراج ). غول الحلم . (منتهی الارب ). خشم . مقابل رضا. یکی از شش عرض نفسانی : قوه ٔ دفع منافر
۞ . مقابل شهوت که قوه ٔ جلب ملائم است . بطش . وروت . جوشیدن خون قلب برای اراده ٔ انتقام . (از اقرب الموارد). تغیری است که هنگام غلیان خون قلب حاصل شود تا از آن سینه تشفی یابد. (از تعریفات جرجانی ). صاحب کشاف اصطلاحات الفنون گوید: غضب حرکت نفس است و مبداء آن حالت اراده ٔ انتقام میباشد، و گفته اند: آن کیفیت نفسانی است که حرکت روح را به خارج بدن برای طلب انتقام ایجاب میکند - انتهی . رجوع به همین کتاب شود. غضب مانند ترس از حس صیانت ذات ریشه میگیرد و عبارت از حالت تعرض موجود زنده است برای مقابله و معارضه با عوالمی که منافع و مصالح او را تهدید میکنند. (روان شناسی از لحاظتربیت تألیف دکتر علی اکبر سیاسی ص
363). صاحب قاموس کتاب مقدس آرد: غضب خدا را با غضب انسان امتیاز کلی است ، زیرا غضب انسان عبارت از احساسات موجود گناهکار است که از همجنس خود غضبناک میشود، اما غضب خدای تعالی عبارت از مکروه داشتن خطا و گناه از وجود پاک وخالی از گناهی میباشد، و امکان دارد که غضب با رحمت و شفقت در ذات الهی موجود باشد - انتهی . رجوع به مرآت الخیال ص
328 و رجوع به مدخل خشم شود
: ولما سکت عن موسی الغضب اخذ الالواح . (قرآن
154/7).
به لگد ناف و زهار همه از هم بدرید
که از ایشان به تن اندر شده بودش غضبی .
منوچهری .
از آنجا که روا بود مر قضاءِ مرگ را که روح سعید امیر نصر را به غضب گیرد... مرا هم سزد و شاید که این ابیات را... انتحال کنم ، و به غضب در مرثیه ٔ امیرنصر برخوانم . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ
1272 هَ . ق . ص
446).
غضب دست در خون درویش داشت
ولیکن سکون دست در پیش داشت .
سعدی (بوستان ).
-
به غضب آمدن ؛خشم گرفتن . خشمگین شدن .
-
پرغضب ؛بسیار خشمگین
: شیر با خرگوش چون همراه شد
پرغضب پرکینه و بدخواه شد.
مولوی (مثنوی ).