غلطیدن

غلطیدن . [ غ َ دَ ] (مص ) گردیدن به پهلو. گردیدن بر روی خود. غلتیدن . غلط خوردن . غلط زدن . بجخیزیدن . گلیدن . غل خوردن . تدحرج :
خروشان بغلطید بر خاک بر
به پیش خداوند پیروزگر.

فردوسی .

بغلطید بر خاک و زو رفت هوش
بیفتاد بر جای بیهوش و توش .

فردوسی .

فرودآمد و پیش یزدان به خاک
بغلطید و گفت ای جهاندار پاک ...

فردوسی .

در زیر قبای من همی پریدندی [ طاووس و خروس ] و میغلطیدندی . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 108). حاجب شراب نخوردی اکنون سالی است که در کار آمده است ، ولی پیوسته میخورد و با کنیزکان ترک ماهروی میغلطدو خلوت میکند. (تاریخ بیهقی ایضاً ص 545).
بر خاک بیفتاد و بغلطید چو ماهی
وآنگه نظر خویش فکند از چپ و از راست .

ناصرخسرو.

به خون اندر همی غلطد ز دهقان
نباشد خون او را خواستاری .

ناصرخسرو.

چون زاغ سر زلف تو پرواز کند
در باغ رخت به کبر پر باز کند
در باغ تو زآن زاغ پرانداز کند
تا بر گل بغلطد و ناز کند.

خاقانی .

من همه در خون و خاک غلطم و از اشک
خون دلم خاک را نگار برافکند.

خاقانی .

درخت کیانی درآمد به خاک
بغلطید بر خویشتن زخمناک .

نظامی .

تن سیمینش میغلطید در آب
چو غلطد قاقمی بر روی سنجاب .

نظامی .

چو پیش تخت شد نالید غمناک
به رسم مجرمان غلطید بر خاک .

نظامی .

|| دراز کشیدن . (آنندراج ). || مجازاً به معنی ریخته شدن . (آنندراج ) :
نهان در غبار دلم گشت دریا
چو اشکی که بر خاک غلطیده باشد.

میرزا طاهر وحید (از آنندراج ).

- غلطیدن آسیا ؛ گردیدن آسیا. (آنندراج ) :
ما کام تر ز چشمه ٔ منت نکرده ایم
غلطد به آب خود چو گهر آسیای ما.

محسن تأثیر (از آنندراج ).

|| مجازاً، غلطیدن بر چیزی یا در آن و یا اندر آن ، در رفاه کامل و فراوانی بودن و از زندگی متمتع شدن :
مسعود همی بر حریر غلطد
بر پشت سعید از نمد قبا نیست .

ناصرخسرو.

روزی روزی گردهدم چرخ دورنگ
بر پر تذرو غلطم و سینه ٔ رنگ .

مسعودسعد.

- غلطیدن دیوار ؛ کنایه از فروافتادن آن است . (از آنندراج ) :
ز خون فاخته دیوار بوستان غلطید
ز جای خویشتن آن سرو پایدار نرفت .

صائب (از آنندراج ).

- فروغلطیدن ؛ به پایین افتادن و غلط خوردن :
اگر ز کوه فروغلطد آسیاسنگی
نه عارف است که از راه سنگ برخیزد.

سعدی (گلستان ).