قاضی عبدالجبار

قاضی عبدالجبار. [ ع َ دُل ْ ج َب ْ با ] (اِخ ) ابن احمدبن عبدالجباربن احمدبن خلیل همدانی اسدآبادی بغدادی شافعی معتزلی ، مکنی به ابوالحسن . از فحول علمای عامه است که در زمان خود رئیس معتزله بوده و مصنفات بسیاری در مذاهب اعتزال و تمامی فنون دیگر که گویندبالغ بر چهارصدهزار ورق است بدو منسوب و اقوال مختلف او در کتابهای فریقین خصوص در کلام و اصول فقه منقول است و از اساتید سیدرضی و با یک واسطه از مشایخ روایت خطیب بغدادی میباشد. و مناظره ٔ او با شیخ مفید که در موضوع حدیث غدیر و اصحاب جمل وقوع یافته مشهور است . مراتب علم و فضل و کمال او مورد تصدیق و اذعان صاحب بن عباد بوده و به امر آن وزیر از بغداد به ری آمده و به وظائف تدریس قیام نموده و در تمامی بلاد ری قاضی القضاة بوده و در مجلس وزیر معظم با ابواسحاق اسفراینی اشعری ابراهیم بن محمد ملاقات کرده و موافق مذهب معتزله گفت : سبحان من تنزه عن الفحشاء، پس ابواسحاق نیز موافق مذهب اشعری گفت : سبحان من لایجری فی ملکه الا مایشاء. تألیفاتی دارد. او راست : 1- تنزیه القرآن عن المطاعن ، این کتاب در قاهره چاپ شده است . 2- علم الکیمیاء. 3- العمد فی اصول الفقه . وی به سال 415 هَ . ق . یا اواخر 414 در ری وفات یافت . (روضات ص 421) (تاریخ بغداد ج 11 ص 113) (ریحانة الادب ج 3 ص 270).