قاضی عبدالعزیز

قاضی عبدالعزیز. [ ع َ دُل ْ ع َ ] (اِخ ) عبدالعزیزبن نحریربن عبدالعزیزبن براج شامی حلبی طرابلسی ، مکنی به ابوالقاسم و مشهور به ابن البراج و ملقب به قاضی و سعدالدین و موصوف به عزالدین وعزالمؤمنین . از اکابر فقهای امامیه ٔ اواخر قرن پنجم هجرت و از وجوه و اعیان و از تلامذه ٔ سید مرتضی علم الهدی بوده و به همین جهت لقب غلام المرتضی نیز داشته است چه آنکه لفظ غلام در اصطلاح رجالی و درایه شاگردو تلمیذ را گویند و گویا او را خلیفة المرتضی گفتن چنانکه در بعض مواضع به نظر رسیده به جهت نیابت وی از طرف سید مرتضی در تدریس بوده است . به هرحال بعد ازوفات سید مرتضی به درس شیخ طوسی حاضر شده مراتب علمیه را تکمیل نموده و از طرف شیخ در بلاد شام نیابت داشته و به همین جهت در کلمات بعضی از اجله بخلیفة الشیخ هم ملقب بوده و گاهی ابوالصلاح حلبی را نیز خلیفة الشیخ گویند و بنا به تصریح راوندی مراد شیخ طوسی ازکلمه ٔ شیخ فاضل در اوائل بعضی از کتابهای خود همین قاضی ابن البراج است . باری ابن براج از دو استاد معظّم خود و از ابوالصلاح تقی و ابوالفتح کراچکی روایت کرده و شیخ عبدالجبار مفید راضی که در ولایت ری فقیه امامیه بوده و جمعی از اکابر وقت نیز از وی روایت میکنند و قضاوت ابن البراج در طرابلس 20 یا 30 سال بوده و به همان جهت به لقب قاضی شهرت یافته بلکه کلمه ٔ قاضی در کتب فقهی در صورت اطلاق و نبودن قرینه راجع به همین ابن البراج است و بس . او را در اصول و فروع تألیفاتی است . از آنجمله است : 1- جواهر الفقه که با چند کتاب دیگر مجموعاً به نام جوامع الفقه در ایران چاپ شده . 2- روضة النفس . فی احکام العبادات . 3- شرح جمل العلم و العمل سید مرتضی . 4- عماد المحتاج فی مناسک الحاج . 5- الکامل . 6- المعالم . 7- المعتمد. 8- المغرب . 9- المنهاج . 10- الموجز. 11- المهذب . این هفت کتاب اخیر همه در فقه است و کتابی هم در کلام داشته است . وفات او شب جمعه ٔ نهم شعبان 481 هَ . ق . در حدود 80سالگی در طرابلس واقع گردید. رجوع به روضات الجنات ص 354 و مستدرک الوسائل ص 480 و هدیة الاحباب ص 50 و ریحانة الادب ج 5 ص 266 و ابن براج قاضی سعدالدین شود.