قطب الدین شیرازی . [ ق ُ بُدْ دی ن ِ ] (اِخ ) محمودبن مسعودبن مصلح فارسی کازرونی اشعری شافعی ، مکنی به ابوالثناء. از اکابر علمای قرن هشتم هجری و از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی و صدرالدین قونوی و کاتبی قزوینی است . او راست :
1- اختیارات المظفری ، این کتاب را برای مظفرالدین یولق ارسلان تألیف کرده و مشتمل بر چهار مقاله است در هیأت .
2- انموذج العلوم .
3- التحفة الشاهیة، این کتاب را برای وزیر کبیر امیر شاه محمدبن حیدر سعیه تألیف داده .
4- ترجمه ٔ تحریر اقلیدس .
5- سزاوار افتخار.
6- شرح حکمة الاشراق ، در تهران چاپ سنگی شده .
7- شرح کلیات قانون ابن سینا.
8- شرح مختصر الاصول حاجبی .
9- شرح مفتاح العلوم سکاکی که فقط قسم سیُم آن را که در معانی و بیان و عروض است شرح مزجی کرده و به مفتاح المفتاح موسوم داشته و نسخه ٔ خطی آن به شماره ٔ
299 در کتابخانه ٔ مدرسه ٔ سپهسالار جدید تهران موجود است .
10- شرح الاشراف .
11- نهایة الادراک فی درایة الافلاک ، نسخه ای از این کتاب در خزانه ٔ مصریه و نسخه ای دیگر به شماره ٔ
956 در کتابخانه ٔ استانبول و دو نسخه نیز به شماره ٔ
2060 و
2061 در خزانه ٔ بانکی فور موجود است . وفات وی در
24 رمضان سال
710 یا
716 هَ . ق . در
76 یا
82 یا
86 سالگی در تبریز اتفاق افتاد و در قبرستان چرنداب گجیل نزدیک قبر قاضی بیضاوی دفن گردید. از اشعار اوست :
ایا رب تخلق ما تخلق
و تنهی عبادک ان یعشقوا
خلقت الملاح لنا فتنة
و قلت اعبدوا ربکم و اتقوا
اذا کنت انت خلقت الملاح
فقل للملاح بنا یرفقوا
یک چند به یاقوت تر آلوده شدیم
۞ یک چند پی زمرد سوده شدیم
آلودگیی بود ولیکن تن را
شستیم به آب توبه وآسوده شدیم .
(طبقات الشافعیه ) (روضات الجنات )(قاموس الاعلام ترکی ) (ریحانة الادب ).
و رجوع به تاریخ گزیده و رجال حبیب السیر ص
15 و
26 و احوال و آثار خواجه نصیر تألیف مدرس رضوی ص
136 شود.