کاخ هشت بهشت

کاخ هشت بهشت . [ خ ِ هََ ب ِ هَِ ] (اِخ ) ۞ از بناهای دوره ٔ صفویه در اصفهان . در گزارشهای باستان شناسی ج 3 درباره ٔ این کاخ چنین آمده است :
... عمارت هشت بهشت و باقی مانده ٔ باغ قدیمی آن که اطراف عمارت را فرا گرفته و درختانی بیشتراز نوع کبوده و کاج دارد هنوز متجاوز از 7500 متر مربع مساحت دارد. عمارت از سه طرف شمالی و شرقی و غربی دارای ایوان هائی است و از طرف جنوب بسته است و دارای دو ردیف اطاقهای فوقانی و تحتانی است . هر ایوان دارای دو ستون به ارتفاع 10 متر است که بر روی ستونهاو دیوارهای اطراف گچ بریهای جدید دارد. طاق ایوان شرقی قاب پوش است . بعضی قابهای طاق غربی فروریخته و بالنتیجه طاق اصلی صفوی آن که تزییناتی مانند طاقهای چهلستون و عالی قاپو دارد نمایان شده قسمتی از طاق ایوان شمالی هم خراب شده ، ولی این طاق با اطاقهای شرقی وغربی تفاوت دارد، و دارای تزئینات آئینه کاری است . ایوان شمالی هم وسیعتر از دو ایوان دیگر است . جبهه ٔ جنوبی عمارت بکلی آسیب دیده و به اصطلاح سینه داده است و اطاقهای واقع در این سمت مخصوصاً در قسمت فوقانی دارای خرابیها و شکستهای هولناک است . طاق سرسرای عمارت دارای مقرنس کاریهای قدیمی و نقاشیها و تزئینات صفوی است و در وسط آن یک طاق بسیار زیبای آئینه کاری موجود است . قسمت فوقانی سرسرا در سه جهت شرق و غرب و جنوب دارای بالکنهائی است که مشرف به سرسراست و در جلو آلت بریهای چوبی دارند. در وسط کف سرسرا حوض مرمری سالمی موجود است . دیوارهای سرسرا و اطاقها و بالکنهای اطراف آن از تزئینات جدید گچ بری پوشیده شده و فقط در دو اطاق و اطاقهای کوچک جنب آنها که بشکل صندوقخانه است نقاشیها و تزئینات آئینه کاری اصلی صفوی و گچ بریهائی از نوع تزئینات آخرین طبقه ٔ عمارت عالی قاپو وجود دارد که بسیار جالب و تماشائی است و محافظت آنهاضرورت کامل دارد... از درهای اصلی بنا فقط یک جفت در، در یکی از اطاقهای فوقانی ضلع شرقی سرسرا باقی مانده است . نمای خارجی عمارت در جهات مشرق و مغرب و شمال و جنوب در روی دیوارها دارای تزئنیات جدید گچ بری است ولی تمام پشت بغلها که تقریباً در هر جهت شانزده پشت بغل وجود دارد و در زوایا نیز پشت بغلهای دیگر کاشیکاری موجود است که صحیح و سالم مانده و کمتر خرابی دیده اند. بطور کلی این پشت بغلهای نفیس کاشیکاری اشکال وحوش و طیور و شکارگاهها است که در سایر ابنیه ٔ این دوره نظیر ندارد. تمام ازاره های سنگی داخل عمارت و اطراف سرسرا سنگهای قشنگ مرمری است و پله کانها و خاقانیهای ایوانها از سنگهای نوع دیگر است . (از گزارشهای باستان شناسی ج 3 صص 209 - 222).