کمال الملک . [ ک َ لُل ْ م ُ ] (اِخ ) محمد غفاری ملقب به کمال الملک ، نقاش بزرگ ایران . در حدود سال
1264 هَ .ق .
۞ در کاشان دیده به جهان گشود. افراد خانواده ٔ کمال الملک غالباً هنرمند و عموی او صنیعالملک و برادر بزرگش ابوتراب از نقاشان معروف زمان خود بودند. وی در
15 سالگی از کاشان به تهران آمد و وارد مدرسه ٔ دارالفنون شد و سه سال در آن جا به کسب علم و هنر پرداخت و در پایان سال سوم ناصرالدین شاه برای بازدید از مدرسه ٔ دارالفنون بدان جارفته بود با دیدن یکی از تابلوهای وی که صورت اعتضادالسلطنه رئیس دارالفنون بود، مورد تشویق و تحسین ناصرالدین شاه قرار گرفت و دستور داد که در شمس العماره اطاقی به او بدهند تا با خیال آسوده در آنجا بکار پردازد. در این دوره که چهار سال طول کشید از طرف ناصرالدین شاه لقب نقاش باشی یافت . نقاشیهای وی در این دوره متجاوز از
170 تابلو است . در سال
1310 هَ . ق . لقب کمال الملک یافت و به دریافت نشانهای طلا و نقره ٔ مدرسه ٔ دارالفنون و گل کمر مرصع و حمایل از درجه ٔ سرتیپی و انواع خلعتها و شالهای گرانبها نایل گردید و در همین دوره تابلوی معروف تالار آیینه را کشید که از شاهکارهای هنر نقاشی و اولین تابلویی است که امضای «کمال الملک » در آن به چشم می خورد. کمال الملک در اوایل سلطنت مظفرالدین شاه سفری به اروپا رفت و در موزه های معروف اروپا از قبیل لوور و ورسای و رم به مطالعه ٔآثار هنری نقاشان بزرگ اروپا پرداخت و از روی تابلوهای آنان کپی کرد و بیشتر به کارهای روبنس و رامبراند و تی سین توجه یافت ، تعداد کپی های وی از آثار این هنرمندان به دوازده تابلو می رسد. مدت اقامت کمال الملک در اروپا در حدود سه سال به طول انجامید و به هنگام سفر دوم مظفرالدین شاه به اروپا، در موزه ٔ لوور پاریس به حضور وی رسید و بنابه دستور و تأکید وی به ایران بازگشت و مورد عنایت و توجه مظفرالدین شاه واقع شد. درسال
1321 هَ . ق . برای سیاحت و زیارت عتبات به بین النهرین رفت و تابلوهای معروف «یهودیان فالگیر بغدادی » و «زرگر بغدادی و شاگردش » و «میدان کربلا» یادگار این مسافرت است . در سال
1329 هَ . ق . مدرسه ٔ صنایع مستظرفه را تأسیس کرد و به تربیت شاگردان پرداخت . در این دو دوره چند تابلو کشید که معروفترین آنها صورت سردار اسعد بختیاری و دورنمای مغانک و دو تابلواز دماوند و سه تابلو از شمیران و کوه البرز و تابلوهای دیگر است که از آثار بسیار پخته و هنرمندانه ٔ وی بشمار می رود. کمال الملک تا سال
1306 هَ . ش . سرپرستی این مدرسه را بر عهده داشت اما در همین سال بعلت اشکالات مختلف که از سالهای پیش آغاز شده بود تقاضای استعفا و تقاعد کرد و در سال
1307 هَ . ش . به حسین آباد نیشابور رفت و تا آخر عمر در آنجا ماند. این عزلت و انزوا دوازده سال طول کشید تا سرانجام در مرداد ماه
1319 هَ . ش . بدرود زندگی گفت و در مقبره ٔ شیخ عطار به خاک سپرده شد. (نقل از مقاله ٔ عبدالحسین نوایی در مجله اطلاعات ماهانه سال سوم شماره های
4 و
5). ورجوع به مردان خودساخته صص
104-
117 و پیام نو، سال دوم ، شماره
10 صص
81-
92 و مجله ٔ یغما سال سوم صص
338 -
342 و
361 -
365 و مجله ٔ یادگار سال دوم شماره
8 صص
62-
71 و سالنامه ٔ دنیا، شماره ٔ
8 صص
126 -
128 شود.