کون

کون . [ ک َ ] (ع مص )بودن . (ترجمان القرآن ) (زوزنی ) (تاج المصادر بیهقی ). بودن و هست شدن ، و کِیان و کینونة مثل آن است . (منتهی الارب ). کان الشی ٔ کوناً و کیاناً و کینونة؛ حادث شد آن شی ٔ و پدید آمد. (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). بودن و هست شدن ... و در شرح نصاب نوشته که کون بالفتح مصدر است به معنی موجود شدن چیزی و عالم موجودات را کون از آن گویند که بعد از نابود شدن بود شد. (غیاث ). بودن و هست شدن . (آنندراج ). هست شدن . (فرهنگ فارسی معین ). || پذیرفتار کسی گردیدن . (منتهی الارب ). پذیرفتار گردیدن . (از آنندراج ): کان علی فلان کوناً و کیاناً؛ پذیرفتار گردید و تکفل کرد آن را. (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). و کیانة اسم است از آن . (از اقرب الموارد). || ریسیدن رشته را. (از منتهی الارب ). کنت الغزل کوناً؛ ریسیدم آن رشته را. (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). || برای کسی که دشمن دارند او را گویند: لاکان ولایکون ؛ یعنی هرگز نباشد. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). و عرب دشمن را گوید به هنگام نفرین «لاکان و لاتکون »؛ یعنی آفریده نشد و نجنبید و این کنایه از مرگ اوست . (از اقرب الموارد). || کنت الکوفة؛ یعنی بودم در کوفه ، و منازل کأن لم یکنها احد؛ یعنی منزلهایی که در آنها کسی نبوده . (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). || علمای نحو می گویند: کان از افعال ناقصه است که رفع می دهد اسم را و نصب می دهد خبر را مانند: کان زید عالماً، ولی هرگاه به معنی ثبت باشد مانند: کان اﷲ و لاشی ٔ معه ، و یابه معنی حدث مانند: اذا کان الشتاء فادفئونی فان الشیخ یهدمه الشتاء، و یا به معنی حضر مانند: و اِن کان ذوعسرة و یا به معنی وقع مانند: ماشأاﷲ، کان بی نیاز از خبر خواهد بود. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). و دراینگونه موارد از افعال تامه است . (منتهی الارب ). و نیز کان گاه به معنای اقام آید. (منتهی الارب ). گاه به معنی اقام آید، مانند: کانوا و کنا. (ناظم الاطباء).و گاهی به معنی صار مانند: و کان من الکافرین . و از برای استقبال نیز گاه آید، مانند: یخافون یوماً کان شره مستطیراً. و گاه به معنی ماضی منقطع باشد، مانند:و کان فی المدینة تسعة رهط. و گاه به معنی حال ، مانند: کنتم خیرامة. (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). و گاه به معنی استثنا آید، مانند: جاؤنی و لایکون زیداً، مانند آن است که گویی : لایکون الاتی زیداً. (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). گاه کان زائده باشد و جهت توکید آن را در کلام آرند و در این صورت دارای اسم و خبر نباشد، مانند: و کیف نکلم من کان فی المهد صبیاً. (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء).