گنگ

گنگ . [ گ ُ ] (ص ) لال . و به عربی ابکم خوانند یعنی شخصی که به ایما و اشاره حرف زند نه به زبان . (برهان ) (آنندراج ). اَخْرَس . (زمخشری ) (مهذب الاسماء). اَبْهَم . اعجم . عَجماء. مُستَعجِم . (منتهی الارب ). ابکم . (ترجمان القرآن ). بکیم . (نصاب ) :
گویی زبان شکسته و گنگ است بت تو را
ترکان همه شکسته زبانک بوند نون .

عماره .

سخن پرسی ازگنگ و از مرد کر
به داد اندر آیی نیاید به بر.

فردوسی .

آن تویی کور و تویی لوچ و تویی کوچ و بلوچ
آن تویی گول و تویی دول و تویی بابت گنگ . ۞

خطیری .

به حدیثی که رود بند بر ابرو چه زنی
همچو گنگان نتوان بست به یک بار دهان .

فرخی .

از حجت اگر گنگ نخواهی که بمانی
در پیش خداوند سوی حجت کن گوش .

ناصرخسرو.

در فحش و خرافات عندلیبی
در حجت و آیات گنگ و لالی .

ناصرخسرو.

تات نپرسند همی باش گنگ
تات نخواهند همی باش لنگ .

مسعودسعد.

قایل او بس ، تو گنگ باش و مگوی
طالب او بس تو لنگ باش و مپوی .

سنایی .

هر زمان شعر توآرد برِ ما این کل کور
نعره بردارد گوییم نه گنگیم و کریم .

سوزنی .

دائماً هر کرّ اصلی گنگ بود
ناطق آن کس شد که از مادر شنود.

مولوی .

جز مگر مرغی که بد بی جان وپر
یا چوماهی گنگ بود از اصل و کر.

مولوی .

کند هرآینه غیبت حسود کوته دست
که در مقابله گنگش بود زبان مقال .

سعدی (گلستان چ قریب ص 199).

- حروف گنگ ؛ حروف غیرمصوت .
- گنگ ده زبان ، گنگ صدزبان ؛ گل سرخ . (ناظم الاطباء). سوسن . (رشیدی ).
- گنگ زبان ؛لال :
کسی که ژاژ دراید به درگهش نبود
که خوب گویان اینجا شوند گنگ زبان .

فرخی .

- امثال :
... خر گنگ بهتر از گویا .

خاقانی (از امثال و حکم دهخدا ج 2 ص 734).

دائماً هر کرّ اصلی گنگ بود
ناطق آن کس شد که از مادر شنود.

مولوی .

مثل گنگ خواب دیده . :
من گنگ خواب دیده و عالم تمام کر
من عاجزم ز گفتن و خلق از شنیدنش .

؟ (از امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1480).

گنگ اندر حدیث و در آواز
به که بسیارگوی بیهده تاز.

سنایی (از امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1327).