مردار

مردار. [ م ُ ] (ص مرکب ، اِ مرکب ) ۞ لاشه ٔ مرده . لاشه و جسد حیوانی که ذبح نشده مرده است و در شرع نجس است و خوردن گوشت آن جایز نیست . جیفه . لاش . لش :
همی خورد افکنده مردار اوی
ز جامه برهنه تن خوار اوی .

فردوسی .

خورند از آن که بماند ز من ملوک زمین
تو از پلیدی و مردار پر کنی ژاغر.

عنصری .

دزدی و خون ناحق میانشان حرام بودی و مردار نخوردندی . (تاریخ سیستان ).
چون نیابد به گه گرسنگی کبک و تذرو
چه کند گر نخورد شیر ز مردار کباب .

ناصرخسرو.

ای پسر مشغول مردار است خلق
چون به مرداراست مشغولی کلاب .

ناصرخسرو.

گر طمعی نیستم به خون و به مردار
چون که چنین دشمنان شدند سگانم .

ناصرخسرو.

جغد را گفت خانه ات در خرابه باد و خورشت مردار باد. (قصص الانبیاء ص 173).
نکند قصد هیچ خصم زبون
که ز مردار کس نریزد خون .

سنائی .

چه مانی بهر مرداری چو زاغان اندر این نشاءة
قفس بشکن چو طاووسان یکی بر پر برین بالا.

سنائی .

هر که او بددل است و بدکار است
گر چه زنده ست کم ز مردار است .

سنائی .

چون لیقه ٔ دوات کهن گشته
پوسیده گوشت در تن مردارش .

خاقانی .

گر عاشق صادقی ز کشتن مگریز
مردار بود هر آنکه او را نکشند.

خاقانی (دیوان چ عبدالرسولی ص 904).

اگر تیر اول صید را خسته کرده بود چنانک از صیدی بیرون شده باشد آنگه تیر دوم آید حلال نبود... و صید مردار بود. (راحةالصدور). اگر سگ یا یوز بعد از آنکه صید بسیار گرفته حرام بود صیدی را بخورد، جمله از پیش گرفته بود، الا آنچه ذبح یافته بود و به مذهب بو یوسف و محمد آن یکی مردار بود باقی حلال . (راحةالصدور).
در این روزه چو هستی پای پر جای
به مردار استخوانی روزه مگشای .

نظامی .

کوشم که از این جهان پرخار
مردانه برون شوم نه مردار.

نظامی .

با سگان بگذار این مردار را
خرد بشکن شیشه ٔپندار را.

مولوی .

وآنگه بغلی نعوذ باللّه
مردار بر آفتاب مرداد.

سعدی .

سعدی به مال و منصب دنیا نظرمکن
میراث از توانگر و مردار از کلاغ .

سعدی .

مرد بداصل هست بد کردار
مطلب بوی نافه از مردار.

مکتبی .

ز زندگی چه به کرکس رسد بجزمردار
چه لذت است به عمر دراز نادان را.

صائب .

|| لاشه اعم از آنکه خود مرده باشد یا که کشته باشند. (یادداشت مرحوم دهخدا) : این ملک مردارهای بسیار از چهارپایان کشته و مرده ٔ شکاریها بدان موضع ایشان فرستند تا آنجا بیفکنند و ایشان بخورند. (حدود العالم یادداشت مرحوم دهخدا).
- مردار خوردن ؛ لاشه وجسدی را طعمه ساختن :
ای باز سپید خورده کبکان
مردار مخور بسان ناهاری .

ناصرخسرو.

مردمان همچو گرگ مردم خوار
گاه مردم خورند و گه مردار.

نظامی .

و در شهر قوت و غذا نماند و چهارپایان نیز نماندند و آغاز مردار خوردن کردند. (جامع التواریخ رشیدی ).
بود غیبت خلق مردار خوردن
از این لقمه کن پاک کام و دهان را.

صائب .

- مردار شدن ؛ سقط شدن :
چون در آن کوچه خری مردار شد
صد سگ خفته بدان بیدار شد.

مولوی .

- امثال :
مردار سگان را و سگان هم آن را . (اسرارالتوحید).
یکی مرد و یکی مردار شد و یکی به غضب خدا گرفتار شد .
|| نجس . پلید. رجس . گنده : با خود گفتم این چنین مرداری نیمکافری [ افشین ] برمن چنین استخفاف می کند. (تاریخ بیهقی ص 172).
چه به کار است چو عریان است از دانش جانت
تن مردار بپوشیده به دیبای طمیم .

ناصرخسرو.

دریغ دفتر اشعار ناخوش و سردم
که بد نتیجه ٔ طبع فرخج و مردارم .

سوزنی .

در مجلس بزم و روزبار به خوردن آن مردار [ شراب ] مشغولند. (راحةالصدور). اخبار و آثار بسیار در عقوبت آن مردار [ شراب ] آمده است . (راحةالصدور).