مرشد. [ م ُ ش ِ ](ع ص ، اِ) نعت فاعلی است از مصدر ارشاد. راه راست نماینده . (غیاث ) (آنندراج ). هدایت کننده . (از اقرب الموارد). ارشادکننده . دلیل . رهبر. رهنمون . راهنما. هادی . راهبر. دستگیر
: ... من یهداﷲ فهو المهتدو من یضلل فلن تجد له ولیاً مرشداً. (قرآن
17/18). اما طبیب آفرینش دستوری نداد و عقل مرشد اجازت نفرمود. (از نامه ٔ سنائی به خیام ). || استاد و معلم و مربی و تربیت کننده . (ناظم الاطباء). || ادب آموزنده . || ناصح و پنددهنده . (ناظم الاطباء). واعظ. مذکر. || در اصطلاح امروزین عرب زبانان ، راهنمای کشتیها در تنگه ها و کانالها. راهنمای کشتی . || در اصطلاح تصوف ، مظهر عقل نزد صوفیان و مظهر نفس را دلیل گویند که بندگان را به راه راست هدایت می کنند و یکی مظهر اسم اﷲ و رحیم ودیگری مظهر اسم رحمان است . (از فرهنگ مصطلحات عرفا). || در اصطلاح تصوف ، کسی است که راه راست بنمایاند. (از تعریفات جرجانی ). کسی که تربیت و ریاست گروهی از صوفیان را بعهده دارد. کسی که تربیب و هدایت و ارشاد گروهی از صوفیان کند. پیر. پیر صوفیان . پیر طریقت . شیخ . شیخ ارشاد دستگیر. مراد. مقابل مرید، مقابل سالک ، مقابل مضل . مقابل مسترشد
: جان سخنوران را مرشد نشید من به
بهر چنین نشیدی منشد نشید بهتر.
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 190).
امام مرشد محمد غزالی را گفتند. (گلستان سعدی ). مرشد طبیب حاذق است علاج به نوعی که موافق حال مستر شد است میکند. (انیس الطالبین بخاری ص
60). مرشد آن است که ذره و قطمیری را در محل شفقت فرو نگذارد. (انیس الطالبین ص
197).
-
مرشد راه ؛ نماینده ٔ راه و هادی طریقت . (ناظم الاطباء).
-
مرشد کامل ؛ پیشوای صوفیه که خود به کمال رسیده باشد و طالبان را به کمال رساند.
- || پادشاهان صفویه . (ناظم الاطباء). لقب عامی است سلاطین صفویه را
: دیگر باره در خدمت مرشد کامل به تاج وهاج آراید و مسامحه ای که با رومیان کرده بود آن را به اقتضای زمان تقیه نام نهاده ... (عالم آرا ج
1 ص
448).
|| در اصطلاح زورخانه ، اصول دار زورخانه که با طبلی و آوازی و اشعاری محرک و مهذب ورزشکاران را به ورزش دارد و اصول نگاه دارد. آنکه در زورخانه اصول را باضرب نگاه میدارد و اشعار حماسی و اخلاقی با اوزان خاصی که با حرکات هر ورزشی جداگانه موافقت دارد می خواند. طبال گود. (یادداشت مرحوم دهخدا). مرشد بر سکوئی به نام سردم که مشرف بر گود زورخانه است چهارزانو یادوزانو بنشیند و حرکات ورزشکاران را با خواندن اشعاری مهیج و متناسب به اصول دارد و تناسب و هماهنگی دهد. || در عرف عام ، شعبده بازان و معرکه گیران و مسأله گویان و نقالان و سخنوران و مداحان را بالقب مرشد می خوانند؛ مرشد ماشأاﷲ، مرشد حسین ... (فرهنگ لغات عامیانه ٔ جمال زاده ).