مستمند

مستمند. [ م ُ م َ ] ۞ (ص مرکب )غمین و اندوهناک . (جهانگیری ). صاحب غم و رنج و محنت و اندوه . چه مست به معنی غم و اندوه و مند به معنی صاحب و خداوند باشد. (برهان ). اندوهگین . غمگین . (غیاث ). مستومند. زار. ملول . پریشان . غمنده :
به چشم آمدش هوم خود با کمند
نوان بر لب آب بر مستمند.

فردوسی .

اگر مستمندند اگر شادمان
شدم درگمان از بد بدگمان .

فردوسی .

جز او را مدان کردگار بلند
کزو شادمانیم و زو مستمند.

فردوسی .

گرمستمند و با دل غمگینم
خیره مکن ملامت چندینم .

ناصرخسرو.

مست کردت آز دنیا لاجرم
چون شدی هشیار ماندی مستمند.

ناصرخسرو.

مهتر و کهتر و وضیع و شریف
از فلک مستمند و رنجورند.

انوری .

بر لب دریا نشینم دردمند
دائماً اندوهگین و مستمند.

عطار (منطق الطیر).

کمان ابروی ترکان به تیر غمزه ٔ جادو
گشاده بر دل عشاق مستمند کمین را.

سعدی .

- مستمند داشتن ؛ غصه دار کردن . قرین اندوه داشتن . غمگین کردن :
به یکسان نگردد سپهر بلند
گهی شاد دارد گهی مستمند.

فردوسی .

چنین است راز سپهر بلند
گهی شاد دارد گهی مستمند.

فردوسی .

الا ای برآورده چرخ بلند
چه داری به پیری مرا مستمند.

فردوسی .

- مستمند شدن ؛ غمگین شدن :
بدیشان چنین گفت کاین روز چند
ندیدم شما را شدم مستمند.

فردوسی .

چو بشنید بهرام رخ را بکند
ز مرگ پدر شد دلش مستمند.

فردوسی .

خداوند گاو و خر و گوسفند
ز شیران شده بددل و مستمند.

فردوسی .

- مستمند گشتن ؛ غمگین شدن :
الا ای دلارای سرو بلند
چه بودت که گشتی چنین مستمند.

فردوسی .

|| محتاج و نیازمند. (برهان ). حاجتمند. (غیاث ). بی نوا و تهیدست . (ناظم الاطباء). بی برگ :
چه جوئی از این تیره خاک نژند
که هم باز گرداندت مستمند.

فردوسی .

یکی را برآرد به چرخ بلند
یکی را به خاک افکند مستمند.

فردوسی .

ببخشای بر مردم مستمند
نیاز و دلت سوی درد و گزند.

فردوسی .

روان هست زندانی مستمند ۞
تن او را چو زندان طبایع چو بند.

اسدی (گرشاسب نامه ص 99).

از آن قبل همه شب مستمند تو بد لیث
به های های همی خون ز دیدگان ریزد.

ابولیث طبری .

ای بت بادام چشم پسته دهان قندلب
در غم عشق تو چیست چاره ٔ من مستمند.

سوزنی .

گر نه من ِ مستمند ۞ دشمن خاقانیم
بهر چه گفتم تو دوست یار عزیز منی .

خاقانی .

ای کار برآور بلندان
نیکوکن کار مستمندان .

نظامی .

ترا مثل تو باید سربلندی
چه برخیزد ز چون من مستمندی ۞ ؟

نظامی .

نباشد پادشاهی را گزندی
زدن بر مستمندی ریشخندی .

نظامی .

به نزدیک مرد شهری آمد و چون غمناکی مستمند ۞ بنشست . (سندبادنامه ص 301).
مردانه پای درنه گر شیرمرد راهی
ورنه به گوشه ای رو گر مرد مستمندی .

عطار.

آتش سوزان نکند با سپند
آنچه کند دود دل مستمند ۞ .

سعدی (گلستان ).

کار درویش مستمند برآر
که ترا نیز کارها باشد.

سعدی (گلستان ).

قرب سلطان مبارک آن کس راست
که کند کار مستمندان راست .

اوحدی .

- خانه ٔ مستمندان ؛ منزلگاه بینوایان :
به روز جوانی به زندان شدی
بدین خانه ٔ مستمندان شدی .

فردوسی .

|| بدبخت و بی نصیب و دل شکسته . (ناظم الاطباء). || گله مند و شکوه ناک . (برهان ). شاکی . عارض .