ملایر. [ م َ ی ِ ] (اِخ ) یکی از ولایات ثلاث است
۞ که در جنوب همدان و شمال بروجرد واقع است . (از جغرافیای سیاسی کیهان ص
291). یکی از شهرستانهای استان پنجم و از نظر تقسیمات کشوری تابع فرمانداری کل همدان است . از شمال به شهرستان همدان و از جنوب به شهرستان بروجرد، از مشرق به شهرستان اراک و از مغرب به شهرستانهای نهاوند و تویسرکان محدود است . منطقه ای است سردسیر و بطور کلی خوش آب و هوا و سالم . مرتفعترین کوه شهرستان در شمال شوسه ٔ ملایر به اراک و شمال کمازان واقع و معروف به کوه لشکردر است که
2928 متر از سطح دریا بلندتر است . مهمترین رودخانه ٔ شهرستان رودخانه ٔ خرم آباد است که از شعب رودخانه ٔ گاماساب به شمار می آید. محصول عمده ٔ این شهرستان غلات و گردو و انگور و سایر میوه ها و حبوبات است و از صادرات مهم آن کشمش ، قیسی ، گردو، چوب صنوبر، چوب گردو، پوست ، پشم و کتیراست . معادنی که در کوههای این شهرستان وجود دارد عبارت است از زغال سنگ و سنگ سفید که در بلورسازی مصرف دارد و سنگ مرمر متوسط و طلا که در اراضی طجر دهستان سامن داخل خاک و شن دیده می شود. در اکثر قراء شهرستان زنان به بافتن قالی ، قالیچه ، جاجیم و گلیم اشتغال دارند که یکی از صادرات مهم شهرستان محسوب می گردد. شهرستان ملایر از
5دهستان تشکیل یافته و تقسیمات آن به شرح زیر است :
1- دهستان حومه ،
52 آبادی .
2- دهستان آورزمان ،
47 آبادی .
3- دهستان ترک ،
50 آبادی .
4- دهستان سامن ،
46 آبادی .
5- دهستان کمازان ،
55 آبادی . بنابر آمار فوق شهرستان ملایر با احتساب شهر ملایر از
251 آبادی تشکیل شده و در حدود
000،
170 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج
5). و رجوع به نشریه ٔ مؤسسه ٔ آمار ایران و جغرافیای سیاسی کیهان صص
390 -
392 و جغرافیای غرب ایران ص
79 و نزهةالقلوب چ لیدن ص
74 شود.