منطقه

منطقه . [ م ِ طَ ق َ / م َ طَ ق َ / ق ِ ] (از ع ،اِ) کمر و هرآنچه بدان کمر کسی و یا میان چیزی را بندند. (ناظم الاطباء). کمر. کمربند. میان . میان بند. ج ، مناطق . (یادداشت مرحوم دهخدا). منطقة :
هرگز نطاق هجو تو نگشایم از قلم
تا زنده باشی ای خر زنار منطقه .

سوزنی .

پانصد غلام از ممالیک خاص نزدیک مجلس بایستادند با قباهای رومی و منطقه های زر مرصع به جواهر ثمین . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 333). منطقه ٔ فرمان تو ازمخنقه ٔ چنگال متعدیان ما را نگاه دارد. (مرزبان نامه ٔ چ قزوینی ص 165).
فرقش محل نطق و میان جای منطقه
منطیق آن بود که سراسر مناطق است .
کمال الدین اسماعیل (دیوان چ بحرالعلومی ص 291).
لشکر گرد بر گرد دز منطقه ساخته و از جانبین تیر و سنگ سبک پران و دیوار حصار و فصیل ویران کردند. (جهانگشای جوینی چ قزوینی ج 1 ص 94).
|| در شاهد زیر به معنی منطقةالبروج آمده است :
شاید که چرخ سرکش کژرو چو بندگان
بندد کمر ز منطقه پیش توبر میان .

خواجوی کرمانی .

رجوع به منطقةالبروج شود.
- منطقه ٔ چرخ ؛ منطقةالبروج :
چو جان ز لطف در این کار بر میان بستی
کمر ز منطقه ٔ چرخ بر میان برسان .
کمال الدین اسماعیل (دیوان چ بحرالعلومی ص 219).
رجوع به منطقةالبروج شود.
|| (اصطلاح نجوم ) دایره ٔ عظیمه ٔ حادث بر سطح کره ٔ متحرک بر نفس خود و آن را منطقه ٔ حرکت کره نیز نامند. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). رجوع به ترکیب بعد شود.
- منطقه ٔ پروین ؛ کمربند پروین : از آن اشهبان دور میدان ... غرق در سر افسار مرصع و زین مغرق ، به تعاویذ معنبر چون نسیم نسرین مطیب و به قلاید زرین چون منطقه ٔ پروین مکوکب . (مرزبان نامه چ قزوینی ص 39).
- منطقه ٔ جبار ۞ ؛ نام سه ستاره است که بر کمر صورت جبار واقع است و آن را حمائل و سه مغ نیز نامند. منطقه ٔ جوزا. (یادداشت مرحوم دهخدا). رجوع به ترکیب منطقه ٔ جوزا شود.
- منطقه ٔ جوزا ؛ سه ستاره است . (از اقرب الموارد) (از المنجد). نطاق جوزا. منطقه و نطاق صورت جبار. (یادداشت مرحوم دهخدا) : ستاره ٔ منطیق که اصم از منطق داند به منطقه ٔ جوزا دست آویز کرد. (منشآت خاقانی چ محمد روشن ص 144). منطقه ٔ جوزا بند دولت سازد.(منشآت خاقانی ایضاً ص 299). پاسبانش اگر خواستی منطقه ٔ جوزا بگرفتی . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 285). فلک البروج از رشکش ۞ به جای منطقه ٔ جوزا زنار بر میان بستی . (مرزبان نامه چ قزوینی ص 284).
- منطقه ٔ حرکت ؛ این آن دایره ٔ بزرگ بود که میان دو قطب باشد که حرکت کرده با ایشان راست بود. وز بهر آن او را منطقه خوانند که جای کمر میانگاه بود. و آن منطقه بر خویشتن گردد و سطح او جز خویشتن رسم نکند. فاما دیگر دایره ها چون کره گردد یا کره را همی رسم کنند یا پاره ای را از او ماننده ٔ چنبر دف . (التفهیم ص 31).
- منطقه ٔ فلک اعظم ؛ آن را معدل النهار و نطاق فلک اعظم نیز گویند. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). رجوع به معدل النهار شود.
|| نام بیماریی است که چون تاولهای خرد بر اطراف تن پیدا آید دردناک با تبی شدید.نام بثوراتی که بر کمر پیدا شود با تب حاد. نوعی بیماری که تبی تند با بثوری پیرامون کمر آرد. مرضی که گرداگرد کمر آبله کند. (یادداشت مرحوم دهخدا). || (اصطلاح جغرافیایی ) هر یک از پنج قسمت بزرگ زمین را گویند که واقع شده اند در میان دو قطب و دو دایره ٔ قطبی و مدار رأس السرطان و مدار رأس الجدی . از این قرار: منطقه ٔ محترقه که در وسط آن خط استوا واقعشده ، منطقه ٔ معتدله ٔ شمالی ، منطقه ٔ معتدله ٔ جنوبی ، منطقه ٔ منجمده ٔ شمالی و منطقه ٔ منجمده ٔ جنوبی . (ناظم الاطباء). ناحیه ای ۞ که از مهمترین مشخصات آن وجود گیاهان مشابه است . ناحیه ای که در آن گونه های خاصی از گیاهان وجود دارد مانند منطقه ٔ استوایی یا منطقه ٔ قطبی . (فرهنگ اصطلاحات علمی ). چون محور گردش وضعی زمین نسبت به سطح مدار حرکت انتقالی آن (یعنی سطح منطقةالبروج ) در حدود 23/5 درجه متمایل است لذا خورشید در تمام سطح کره ٔ زمین یکسان نمی تابد و نور و حرارت در نقاط مختلفه ٔ کره ٔ زمین مختلف است . به همین جهت سطح کره ٔ زمین را از لحاظ درجه ٔ حرارت به پنج منطقه تقسیم کرده اند. بنابراین منطقه به بخشهای وسیعی از سطح زمین اطلاق می شود که از لحاظ دریافت نور و حرارت مکتسبه از خورشید متشابه باشند و در عرض مشخص جغرافیایی قرار گرفته باشند و یا به عبارتی دیگر در فاصله ٔ بین مدارات مشخص جغرافیایی قرار داشته باشند. مناطق پنجگانه ٔ سطح زمین عبارتند از: 1- منطقه ٔ حاره یا محترقه و آن قسمتی است از سطح زمین که بین مدار رأس السرطان در شمال و مدار رأس الجدی در جنوب خط استوا قرار گرفته و بنابراین خط استوا از وسط آن می گذرد و مقدار حرارت در تمام مدت سال در این منطقه زیاد است . 2 - منطقه ٔ معتدله ٔ شمالی که بین مدار رأس السرطان و مدار قطب شمال می باشد. 3 - منطقه ٔ معتدله ٔ جنوبی که بین مدار رأس الجدی و مدار قطب جنوب قرینه ٔ منطقه ٔ معتدله ٔ شمالی در نیمکره ٔ جنوبی زمین است . در دو منطقه ٔ معتدله چون آفتاب عمود نمی تابد حرارت آن هم چندان زیاد نیست و در مواقع مختلف نیز حرارت تغییر می کند و فصول چهارگانه (بهار، تابستان ، پاییز و زمستان ) ایجاد می شود. 4 - منطقه ٔ منجمده ٔ شمالی یا منطقه ٔ قطبی شمالی که بین مدار قطب شمال یانقطه ٔ قطبی در نیمکره ٔ شمالی زمین قرار دارد. 5 - منطقه ٔ منجمده ٔ جنوبی یا منطقه ٔ قطبی جنوبی که بین مدار قطب جنوب تا نقطه ٔ قطبی در نیمکره ٔ جنوبی زمین قرار دارد. در دو منطقه ٔ منجمده ٔ شمالی و جنوبی در تمام مدت سال اشعه ٔ آفتاب در حداکثر تمایل می باشد به همین جهت همیشه حرارت خیلی کم و اغلب زمستان و یخبندان دائمی است و تابستان آنها کم و کوتاه است و مدت آن از چند هفته نمی گذرد. و بعلاوه در این دو منطقه نیمی از سال شب و نیمی از سال روز است . (فرهنگ فارسی معین ).
- منطقه ٔ استوایی ؛ منطقه ٔ حاره . منطقه ٔ محترقه . رجوع به منطقه (اصطلاح جغرافیایی ) شود.
- منطقه ٔ حاره ؛ منطقه ٔ استوایی . منطقه ٔ محترقه . رجوع به منطقه (اصطلاح جغرافیایی ) شود.
- منطقه ٔ قطبی ؛ نام هر یک از دومنطقه ٔ منجمده ٔ شمالی و جنوبی زمین . رجوع به منطقه (اصطلاح جغرافیایی ) شود.
- منطقه ٔ کروی ؛ ۞ قسمتی از سطح کره است که بین دو صفحه ٔ متوازی واقع شده است . مساحت منطقه برابر است با 2nRd که در آن R شعاع کره و d فاصله ٔ دو صفحه ٔ متوازی است . (فرهنگ اصطلاحات علمی ).
- منطقه ٔ محترقه ؛ منطقه ٔ حاره . رجوع به منطقه (اصطلاح جغرافیایی ) شود.
- منطقه ٔ معتدله ٔ جنوبی . رجوع به منطقه شود.
- منطقه ٔ معتدله ٔ شمالی . رجوع به منطقه شود.
- منطقه ٔ مغاکی ۞ ؛منطقه ٔ شیب داری است که فلات قاره ۞ را در بالای آبهای عمیق محدود می کند. این منطقه ٔ شیب دار بین ناحیه ای است از دریا که عمق آن بین 200 تا 1000 متر قرار دارد. به این منطقه ، شیب دریایی ۞ یا دامنه ٔ کرانه ای ۞ نیز می گویند. (از فرهنگ اصطلاحات علمی ).
- منطقه ٔ منجمده ٔ جنوبی . رجوع به منطقه شود.
- منطقه ٔ منجمده ٔ شمالی . رجوع به منطقه شود.