نفس زدن

نفس زدن . [ ن َ ف َ زَ دَ ] (مص مرکب ) دم زدن . نفس کشیدن . (ناظم الاطباء). زیستن . زندگی کردن :
خاقانیا نفس که زنی خوش زن
کانجا قبول خوش نفسان دارند.

خاقانی .

یک دو نفس خوش زن و جانی بگیر
خرقه درانداز و جهانی بگیر.

نظامی .

تا به جهان در نفسی می زنی
به که در عشق کسی می زنی .

نظامی .

تا نه تصور کنی که بی تو صبورم
هر نفسی می زنم ز بازپسین است .

سعدی .

نفسی می زنم آسوده و عمری بسر آرم .

سعدی (گلستان ).

- نفس زدن صبح ؛ طلوع کردن :
صبح نخستین چو نفس برزند
صبح دوم بانگ بر اختر زند.

نظامی .

یا رب آن صبح کجا رفت که شبهای دگر
نفسی می زد و آفاق منور می شد.

سعدی .

|| دم برآوردن . لب به شکوه و شکایت گشودن . به اعتراض دهن گشودن . آه کشیدن :
شاخ انگور کهن دخترکان زاد بسی
که نه از درد بنالید و نه برزد نفسی .

منوچهری .

با آینه ٔ ضمیر مخدوم
خواهد که نفس زند نیارد.

خاقانی .

|| پر گفتن . (یادداشت مؤلف ). || نغمه کردن . آواز خواندن :
زیبق شود ترانه ٔ داودیم به گوش
آنجا که بلبلی نفسی دلنشین زند.

طالب (آنندراج ).

|| سخن گفتن . (یادداشت مؤلف ) : پیر شبوی گفت ما را ازاین معنی نفسی زن . (اسرار التوحید ص 208). || تلاش کردن :
در ره عشقت نفسی می زنم
بر سر کویت جرسی می زنم .

نظامی .

|| استراحت کردن . نفسی به راحت کشیدن . برآسودن :
گاه آن آمد که لختی برزند عاشق نفس
روز آن آمد که تائب رای زی صهبا کند.

منوچهری .

- نفس زدن از... ؛ به چیزی یا کاری اظهار تعلق و دلبستگی و تمایل نمودن . از آن بسیار سخن گفتن . از آن دم زدن :
از توکل نفس تو چند زنی
مرد نامی ولیک کم ززنی .

سنائی .

می زد از نزهت و شکار نفس
منذرش پیش بود و نعمان پس .

نظامی .

- یک نفس زدن ؛ یکدم فراغت یافتن . لحظه ای راحت و آرامش یافتن :
یک نفس تا که یک نفس بزنم
روزگارم امان دهد ندهد.

خاقانی .

- || یک نفس . یک لحظه :
تو سالیانها خفتی و آن که بر تو شمرد
دم شمرده ٔ تو یک نفس زدن نغنود.

ناصرخسرو.