امامزاده ساریه خاتون

باتوجه به کتاب تاریخ قم (نام قم ترمنتیکا بوده )روستای امامزاده ساریه خاتون متعلق به قبل از اسلام ودوران ساسانیان می باشد که برج و باروی آن از بین رفته (وسط آبادی که قلعه گبری نامیده میشود) ابوالفضل ضیایی فرزند حاج عباس ضیایی

بنام یزدان پاک قم در عصر باستان ترمنتیکا: نام شهر قم در دوران هخامنشیان بوده است درمورد قدمت شهر مقدس قم دو نظریه وجود دارد.نظریه اول: این شهررا از شهرهای دوره اسلامی میدانند ، یعنی از زمان ورود اعراب اشعری به قم . نظریه دوم: این شهر قرن ها قبل از اسلام
هم وجود داشته، به گفته مورخان قم درزمان پادشاهان باستانی مانند(طهمورث دیوبند پادشاه پیشدادی ، قمساره بن الهراسب، جمشید جم، کیقباد پادشاه سلسله کیانیان(کیانیان سلسله پیش از هخامنشیان) کیخسرو، بهرام گور، قباد ساسانی و یزد گردسوم وجود داشته است.درمجموعه ناصری
آمده قم درعهدسلاطین کیانیان محل اجتماع رودخانه های فرقان و اناربارو چراگاه رمه های کیقباد بوده و درزمان لشکر کشی کیخسرو به تورانیان بیژن پسر گیوبایر قمرود را شکافته و آب را بطرف مسیله قم جاری ساخته است. همچنین نام شهر قم در زمان هخامنشیان ترمنتیکا بوده است.
بااین وجود و باتوجه به آثارباستانی که در قم و اطراف آن اشاره میشود نظریه دوم قبول است. کتاب تاریخ قم درسال 1313خورشیدی توسط سید جلال تهرانی با فهرست اعلام اماکن چاپ شد. پس از قرن چهارم به بعد تنها عده ای از مورخان و جهانگردان در کت

کتابها و خاطرات خود اشاراتی کوتاه به این شهرکهن و باستانی کرده اند. لذا اگر کسی بخواهد اطلاعاتی از قم کسب کند باید به تحقیق همه جانبه و جستجو درتواریخ گوناگون به پردازد.اینجانب که خداوند افتخار سکونت در شهر مقدس قم را نصیبم نموده مختصری از تحقیقاتم در
مورد شهر مقدس قم رادراختیار همشهریان و همولایتی هایم (روستای امامزاده ساریه خاتون نیزار)قرارمیدهم. گرچه هنوز آثار زیادی از دوران باستان در این شهر نهفته که کشف نشده است. تمدن عصر حجر در منطقه قمرود قم: کویر مرکزی ایران باقیمانده دریاچه بزرگی است که در 7000هزارسال
پیش از میلاد مسیح(ع ) وجود داشته پس از فرونشستن آب آن در اطراف آن جلگه های کوچک و بزرگ حاصلخیزی بوجود آمد(ازجمله مردم سیالک کاشان)و جلگه قمرود. باستان شناسان جلگه قمرود را به دوران فرا پارینه سنگی (13تا15هزارسال پیش ) تخمین زده اند. روستای قمرود در 20کیلومتری
شمال شرقی قم با وسعتی حدود 400کیلومتر مربع از سوی میراث فرهنگی قم مورد بررسی قرارگرفته که درنتیجه 93اثرباستانی و کهن ترین آنها متعلق به عصر پارینه سنگی استو بیشتر مکشوفات در سه تپه بنامهای(قره تپه-آق تپه و سیاه تپه)میباشد. د

درکوهستانهای وشنوه قم (بخش کهک)معدن مس وجود داشته که چندین تونل بدست انسانهای عصر یادشده حفر و در هزاره چهارم مورد استفاده مردمان سیالک کاشان و قمرود قرار میگرفته است . در تپه روستای صرم بین جاده صرم و خورآباد درسال 1375 گورهایی با ساخت و ساز گل پخته و
اشیای مفرغی و سفالی به رنگ خاکستری مانند فنجان ، نوک پیکان ، زیورآلات با قدمت 3200تا3500سال کشف شده. همچنین در جنگ جهانی دوم سرو گردن یک مجسمه از دوران مادها در نزدیکی کوه یزدان قم توسط نیروهای متفقین کشف که بعدها آثار و پایه های یک معبد در اطراف مجسمه پیدا
که به موزه آستانه مقدسه منتقل و ازآنجا به موزه ملی ایران انتقال داده شده. ازدوران پارتها قلعه و دژهایی درحاشیه کویر قم وجود دارد. روستای جاسب در جنوب شهرقم نزدیک شهرستان دلیجان را از دوران پارتها میدانند(جاسب به معنای جای اسب) این روستا محل پرورش اسبان نیرومند
در دوران باستان بوده است. درمسیر رودخانه قمرود تا شهرستان محلات قلعه های متعدد گلی و میل ها و چارطاقی های فراوانی وجود دارد که درذیل به معرفی یکایک آنان خواهم پرداخت.بنابه گفته مورخان قم در زمان ساسانیان یکی از شهرهای مهم ایران

درکوهستانهای وشنوه قم (بخش کهک)معدن مس وجود داشته که چندین تونل بدست انسانهای عصر یادشده حفر و در هزاره چهارم مورد استفاده مردمان سیالک کاشان و قمرود قرار میگرفته است . در تپه روستای صرم بین جاده صرم و خورآباد درسال 1375 گورهایی با ساخت و ساز گل پخته و
اشیای مفرغی و سفالی به رنگ خاکستری مانند فنجان ، نوک پیکان ، زیورآلات با قدمت 3200تا3500سال کشف شده. همچنین در جنگ جهانی دوم سرو گردن یک مجسمه از دوران مادها در نزدیکی کوه یزدان قم توسط نیروهای متفقین کشف که بعدها آثار و پایه های یک معبد در اطراف مجسمه پیدا
که به موزه آستانه مقدسه منتقل و ازآنجا به موزه ملی ایران انتقال داده شده. ازدوران پارتها قلعه و دژهایی درحاشیه کویر قم وجود دارد. روستای جاسب در جنوب شهرقم نزدیک شهرستان دلیجان را از دوران پارتها میدانند(جاسب به معنای جای اسب) این روستا محل پرورش اسبان نیرومند
در دوران باستان بوده است. درمسیر رودخانه قمرود تا شهرستان محلات قلعه های متعدد گلی و میل ها و چارطاقی های فراوانی وجود دارد که درذیل به معرفی یکایک آنان خواهم پرداخت.بنابه گفته مورخان قم در زمان ساسانیان یکی از شهرهای مهم ایران

بوده، آثار بدست آمده از قم ازقبیل آتشکده ها، دژها، قلعه ها و باروی نخستین شهر که بدست یزدان فاذاررئیس شهرقم که ازطرف پادشاه وقت تعیین شده بود به اطراف شهرساخته شده واینکه در جنگ قادسیه و نهاوند سپاهی از شهرهای قم و کاشان به فرماندهی شیرزاد که به گفته مورخان
پیاده نظام این سپاه 25000هزارنفروسواره نظام 20000هزارنفربوده نشان از عظمت و شکوه این شهردرعهد باستان دارد. بعد از ویرانی قم بدست اسکندر مقدونی تازمان کیقباد یکم(پدرانوشیروان)قم بحالت متروک باقی ماندو زمانیکه قباد ازتیسفون به جنگ هپتالیان(اقوام بیابانگرد)می
رفت چون به قم رسید وویرانی شهر رادید دستورآبادانی آنرا داد. درزمان ساسانیان قم از هفت دیه(ده)یا محله شده بود بنامهای(جمر-مالون-سکن-مزدیجان-قزدان-کمیدان-ممیجان) حمدالله مستوفی درکتاب نزهت القلوب تاسیس قم را به طهمورث دیوبندسومین پادشاه سلسله پیشدادی نسبت میدهد
و یادرکتابی که از قباد پسرفیروز ساسانی درزمان ولیدبن عبدالملک بدست آمده قم را زیباترین و آبادترین شهرها توصیف کرده . همچنین القاب قم درقدیم و حال(دارلمومنین-دارالعباده –دارالموحدین-خیرالمقدمین- دارالعلم-خاکفرج-مدینه المومنین

می باشد قلعه ها قلعه زاربلاغ: که در 54کیلومتری جاده قم تهران مربوط به دوران اشکانیان و ساسانیان قلعه سی یا قلعه دختر جمکران: مربوط به دوران ساسانیان بوده که در زمان اسماعیلیان مورد استفاده قرارمیگرفته ووجود چند گودال با ملات و ساروج بعنوان سیلوی گندم و
چند گودال به ابعاد 5/1*2و عمق سه متر که آب آشامیدنی ساکنان را تامین میکرده قلعه گبری جمکران: که با مساحتی 3500مترمربع و دیوارهایی با عرض 3متر و بلندای 7مترازگل و خشت خام تاچندی پیش آثاری ازبقایای ساختمان در آن وجود داشت (مربوط به دوران ساسانیان) قلعه گیو:
این قلعه در بخش خلجستان و روستای گیوکه بنای آن را به گودرز یکی از پادشاهان پیشدادی نسبت میدهند قلعه یاکاروانسرای دیرگچین: دربخش مرکزی کیلومتر 60جاده قم گرمساراز آجر و ساروج ساخته شده مربوط به دوران ساسانیان و صفویه است کاروانسرای دیر گچین مربوط به دوره ساسانی
است و در شهرستان قم، بخش مرکزی، کیلومتر ۶۰ بزرگراه گرمسار واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۴۰۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروانسرای دیرگچین در قم با قدمت 1750 سال معروف به مادر کا

کاروانسراهای ایران در حاشیه غربی کویر بزرگ نمک واقع شده است.کاروانسرای دیرگچین ، کاروانسرایی بسیار استوار و پرشکوه است که در دل پارک ملی کویر واقع شده به عنوان منزلگاهی بسیار مهم در مسیر یکی از راههای باستانی منزلگاه های ایران بوده است. کاروانسرای دیرگچین
با توجه به قدمت، وسعت و اهمیت آن که در بیشتر منابع و متون به عنوان مادر کاروانسراهای ایران از آن نام برده شده است. بنای اولیه کاروانسرای دیرگچین را به دوره حکومت اردشیر ساسانی نسبت می دهند و البته این کاروانسرا در دوره صفویه تغییراتی نیز پیدا کرده و به شکل
کاروانسراهای معمول و متداول صفویه از رونق و اعتبار خاصی تا پایان دوره قاجاریه برخوردار بوده است. یکی از دلایل نام نهادن کاروانسرای دیرگچین به عنوان مادر کاروانسراهای ایران وجود تمام مایحتاج مسافران در داخل کاروانسرا شامل آتشکده ،مسجد، آسیاب، حیات خلوت، حمام
و سرویس های بهداشتی است. قلعه صدری و قلعه سنگی از دوران باستان قلعه خورآباد:مربوط به دوران ساسانیان بوده و از مصالحی مانند گچ و آهک ساروج برفراز تپه ای ساخته شده قلعه طلوع در جاده قدیم قم اصفهان: در روستای حسین آباد با پایه هایی

با طول 4تا6متر و عرض 2تا4متر تماما" از خشت خام (حاشیه قمرود) قلعه بدون نام: درمجاورت مزرعه باباچنارو منطقه شکار ممنوع پلنگ دره جنب کوه آل یا کوه آله روستای راوه (این قلعه بدلیل صعب العبور بودن تقریبا سالم مانده)حاشیه قمرود(مربوط به ساسانیان) قلعه گبری
روستای امام زاده ساریه خاتون نیزار: قلعه فوق در وسط روستا برفراز تپه ای قرارداشته تا سه دهه برج وباروی آن برقرار بوده ولی اکنون اثری ازدیوارهای آن وجود ندارد و جای آن منازل مسکونی و اشجار خونمایی میکند(مربوط به دوران ساسانیان حاشیه قمرود.قابل توجه استاد عبدالله
باقری) قلعه خان گرد و برج خرابه: در روستای گاو آباد که اکنون مزرعه و پرورش مرغ است – قلاع فوق با دیوارهایی ستبربه بلندای 3تا4متر از گل و خشت خام بعد از هزاران سال هنوز خودنمایی میکنندباتوجه به حفاریهای اطراف این اثر، نشان از یک شهریا روستای پرجمعیت دارد(برخی
براین باورند کاین اثربقایای آتشده بوده است)حاشیه قمرود قلعه شرف الدین و قلعه برنجی: تماما از گل و خشت خام در نزدیکی دهستان دودهک (حاشیه قمرود) خرابه‌های یک معبد (خورهه) مربوط به دوره سلوکیان است و در شمال شرق شهرستان محلات، د

دهستان روستای خورهه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا در منطقه پشت گدار قرار دارد و از شمال به رشته کوه‌های هفتاد قله و از جنوب به رشته کوه‌های یخچال مرتبط شده است و تا شهر
محلات به میزان ۴۸ کیلومتر بعد مسافت دارد.حفاری‌های باستانی این مکان در تابستان ۱۹۵۵ (میلادی) توسط اداره باستان‌شناسی ایران به عمل آمد و در خلال این کاوش‌ها، تعدادی سفال و چند تکله نقره متعلق به دوره سلوکیان کشف شد. در پایان این کاوش‌ها، باستان‌شناسان کشف کردند
که ساختمان خورهه مرکب از ۳ ساختمان مرتبط به هم بوده‌اند. قلعه گلی: دربخش قنوات چهل کیلومتری جاده قم کوه سفید روستای کاج با خشتهایی به ابعاد 40*30متعلق به سلسله اشکانی-قلعه گیو: این قلعه درروستایی بنام گیو در بخش خلجستان وجود دارد که مربوط به گودرز یکی از پادشاهان
پیشدادی است(این قلعه اکنون به ویرانه ای تبدیل شده ولی بقایای آن مشهود است) آتشکده ها-پیش از معرفی آتشکده ها مختصر توضیحی در باره آن: پیش از ظهور زرتشت ایرانیان تحت تاثیر عوامل طبیعت و فرشتگان مانند خورشید – ماه – ستارگان

و...بودند و چندگانه پرستی میان آنان رسوخ داشت باظهور زرتشت و گسترش تعالیم او ایرانیان به یکتا پرستی روی آوردند گاتها نخستین کتاب مقدسی است که در چندین هزارسال پیش بشر را به شاه راه توحید راهنمایی کردو پرستش پروردگار یکتا بنام اهورامزدا را در میان مردم
استوارساخت درسراسر اوستا اهورامزدا آفریننده یکتا پروردگار توانا و مقدس جاودان و برهمه چیز آگاه دانسته شده برخلاف پندار گروهی که به زرتشتیان نسبت آتش پرستی میدهندآنان یکتاپرست بوده و آتش را مقدس میدانند چون آتش بزرگترین و پاک کننده و درعین حال رمز و سمبل اهورا
مزدا است دردوران باستان خصوصا" ساسانیان هراجتماعی یک آتشگاه مخصوص خود داشتند مانند عصرحاضر که مسلمانان در هرمحله و خیابان یک مسجد دارند در کتاب تاریخ قم چندین آتشکده ذکر شده که اعراب اشعری پس از تسلط بر زرتشتیان شهرقم آنان را تبدیل به مسجد نموده اند. آتشکده
قصر دختر:کمربندی جاده اراک درغرب شهر قم برفرازتپه ای کنار رودخانه قرارداشته ازتپه فوق قطعات متعددسفالینه و تخته سنگهای گچی بدست آمده، ماکسیم سیرو (مورخ) در مورد این آتشکده گفته بنای مستحکمی بنام قصر دختر وجود دارد که آثار و علائم

و...بودند و چندگانه پرستی میان آنان رسوخ داشت باظهور زرتشت و گسترش تعالیم او ایرانیان به یکتا پرستی روی آوردند گاتها نخستین کتاب مقدسی است که در چندین هزارسال پیش بشر را به شاه راه توحید راهنمایی کردو پرستش پروردگار یکتا بنام اهورامزدا را در میان مردم
استوارساخت درسراسر اوستا اهورامزدا آفریننده یکتا پروردگار توانا و مقدس جاودان و برهمه چیز آگاه دانسته شده برخلاف پندار گروهی که به زرتشتیان نسبت آتش پرستی میدهندآنان یکتاپرست بوده و آتش را مقدس میدانند چون آتش بزرگترین و پاک کننده و درعین حال رمز و سمبل اهورا
مزدا است دردوران باستان خصوصا" ساسانیان هراجتماعی یک آتشگاه مخصوص خود داشتند مانند عصرحاضر که مسلمانان در هرمحله و خیابان یک مسجد دارند در کتاب تاریخ قم چندین آتشکده ذکر شده که اعراب اشعری پس از تسلط بر زرتشتیان شهرقم آنان را تبدیل به مسجد نموده اند. آتشکده
قصر دختر:کمربندی جاده اراک درغرب شهر قم برفرازتپه ای کنار رودخانه قرارداشته ازتپه فوق قطعات متعددسفالینه و تخته سنگهای گچی بدست آمده، ماکسیم سیرو (مورخ) در مورد این آتشکده گفته بنای مستحکمی بنام قصر دختر وجود دارد که آثار و علائم

از یک نیایشگاه دارد قبل از جنگ هنوز ویرانه های آتشکده فوق باپایه های قطور و ستبر بربلندای تپه خودنمایی میکرد باشروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران لشکر 17سپاه پاسداران از تپه فوق برای ضدهوایی علیه هواپیماهای دشمن استفاده کرددرنتیجه بقایای بنا بکلی ویران شده
و بجای آن پایه های بتنی برای استقرار ضدهوایی مستقرشداکنون این تپه باستانی بطور کلی متروک مانده (کتاب گنجینه آثار قم ص520ج2)-آتشکده مزدیجان: بنای آن خیابان امامزاده ابراهیم روبروی شاهزاده جعفر بوده است-آتشکده قزقلعه سی جمکران:درپشت کوه های دوبرادران جمکران
به بلندای 350متر و صعب العبورو خطرناک است و به همین دلیل کاملا" ویران نشده است اصل این بنا متعلق به دوران ساسانی است -آتشکده لنگرود: بصورت چارطاقی در روستای لنگرود است(ساسانیان)-آتشکده یا چارطاقی نویس: درروستای نویس بخش خلجستان که باسنگ و ساروج ساخته شده (مربوط
به اوایل ساسانیان)-آتشکده آتشکو: شهرنیم ور محلات (حاشیه قمرود) این آتشکده در نزدیکى روستاى آتشکوه نیمور قرار دارد و تاریخ ایجاد آن به دوران ساسانیان مربوط است. بناى چهار طاقى آن شامل ستون‌‌هاى سنگى استوانه‌اى شکل است که بر روى ه

هم استوار شده است. همچنین داراى اتاق‌هاى سرپوشیده و یک ایوان براى محل برافروختن آتش بوده است. بناى آتشکده نیمور تا قرن چهارم هجرى سالم بوده است و ابن فقیه همدانى در آن زمان بناى نیمور را هم طراز ایوان کسرى، قصر شیرین و معبد کنگاور دانسته و مى‌‌نویسد :
«هیچ بنایى از خشت و گل خوش منظرتر از بناى نمیور (نیمور) روستایى در اصفهان نیست و در این بنا تصویرها و اخبار و پندهاى شگفت‌‌انگیز است.» محلى که این آتشکده در آن قرار دارد، منطقهٔ سرسبز و مشجرى است. در نزدیکى این آتشکده درخت چنار بسیار کهنسالى قرار دارد که از
ریشه آن چندین چنار تنومند دیگر سر بر آسمان کشیده است-میل ملیونه و شترگلوی رودخانه در نیم ورمربوط به ساسانیان(حاشیه قمرود) در غرب نیمور در میان اراضی کشاورزی ستونی از سنگ‌های ریز که با ملات ساروج روی هم چیده شده‌اند وجود دارد. بلندی این ستون ۷ تا ۸ متر است
و نشان از یک چهار طاقی دارد که آتشکده بوده است. این بنا را هم اکنون میل میلونه می‌گویند، ولی به احتمال قوی باقی مانده آتشکدهٔ «وره» است که در کتب تاریخی هم از آن یاد شده است. قلعه جمشیدی که بنا به روایتی هسته اولیه نیمور بوده، کمی بال

کمی بالاتر از این آتشکده واقع شده است روستای حسن آباد نیزارکه نام باستانی این روستا مالدیو وحمام این روستا آتشکده بوده است( درحال حاضر اثری از حمام نیست)-جمکران: قبل از اینکه مسجدمقدس جمکران بدستور مبارک قائم آل محمد(ص) مهدی موعود(عجج)ساخته شود روستای
جمکران دردوره های قبل از اسلام باغ و بوستان و تفرجگاه بزرگان قم بوده و طبق اسناد تاریخ روستای فوق تنها دارای 17 آتشکده (نیایشگاه)بوده که زیرنظر یزدان فاذار اداره می شده است مسکن موبدان(روحانیان زرتشی) در این روستا بوده . روستای فوق دارای مکانهای باستانی فراوانی
است-لازم به ذکر است شهرهای نیمور و محلات و خورهه و جاسب آن زمان جزء شهر قم و قم هم زیرنظر اصفهان بوده است.والسلام -یاری نامه:تاریخ گنجینه آثارقم- تاریخ ده هزارساله ایران – ترمنتیکا قم از عصرباستان تاعصرحاضر محقق ابوالفضل ضیایی فرزند حاج عباس ضیایی روستای امام
زاده ساریه خاتون نیزار

سلام و درود براستادفرهیخته آقای ضیایی عزیز، واقعا" چشم تمام اهالی امامزاده ساریه خاتون به جمالت روشن ، دست مریزاد من نمیدونستم شما اینقدر پرتلاش و پابرجا در زمینه تاریخ هستید. امیدوارم اونایی که امامزاده را غیرقابل حریم میدانند ازخواب غفلت بیدارشده و کمی
به تاریخی که حضرتعالی توشیع فرمودید مراجعه نمایند سربلند و مستدام باشید/رزاقی

سلام برآقای ضیایی گل دستت درد نکنه که اطلاعات روستای حسن آباد را به ما دادی

وای خدای من وطنم چه ابهتی داشته ای کاش میراث فرهنگی قم درامامزاده حفاری انجام میداد حتما" اشیاء و سفالینه از پیش از اسلام بدست می آید. باسپاس فراوان و خداقوت به استاد ابوالفضل ضیایی عزیز/کدخدازاده

سنت ها باور های ما هستند :یکی از دیرینه ترین سنت مردم روستای امام زاده ساریه خاتون که قدیما که بچه بودم در مراسم عروسی از آن استقبال می شد جشن درب حمومی بودکه این رسم درتاریخ ایلات ایران دیرینه 500 ساله دارد.شب حنابندون:در این شب داماد برای خود ساقدوش
انتخاب می کند ساقدوش به این معناست که داماد دونفر از رفقای مجرد خود را به عنوان ساقدوش انتخاب می کند چون در قدیم به عنوان شگون و گرفتن شیرینی از داماد.یکی از وسایل اعم از کفش یا کت داماد را برمی داشتند و تا شیرینی نمی گرفتند آنها را برنمی گرداندند.به این خاطر
دو تا ساقدوش می گرفت از وسایل داماد محافظت کنند ولی امروزه نمادین شده تا واقعی . در شب حنابندون مادر داماد برای عروس و داماد حنا خمیر می کنه و در پایان شب دست و پتای داماد را حنا می گرفتند و یک نفر هم برای داماد می خونه (امشب چه شبی شب حنابندونه داماد حنا
می بنده دل بر خدا می بنده و.....) و پس برای عروس هم هم این مراسم انجام می گیره .در روز عروسی برای پختن غذای شب تلاش می شه و با روی اجاق گذاشتن دیگ های برنج وخورشت با همکاری دوستان (و آشپزی عمو سلطانعلی خدابیامرز)شروع می شه که قدی

که قدیم اجاق ها با سوختن چوب بوده ولی حالا با اجاق گاز این کار صورت می گیره .ساعت 2 عصر گروه ارکست وارد خانه داماد می شوند (البته آلان اورکستراست آن موقع مصطفی لوطی نیزاری خدابیامرزبا سازو دوهلش بود)که این مراسم قدیم با ساز و دهل بوده ولی کم کم ویلن وضرب
جایگزین آن شده و حالا هم ارگ همه کاره ست .ساعاتی توی خونه داماد گروه موزیک برای جمع شدن مردم می نوازد و با گرد آمدن مردم گروه موزیک باید با نواختن ضرب و ویلن با عبور از کوچه های روستا طبق مراسم خاص که لباس های داماد روی سینی گذاشته شده و روی آن یک کش قرمز
می کشند ویک قالیچه کوچک نو هم بر می دارند و با شور شعف اهالی و صدای سازو دهل مصطفی لوطی به درب حموم می روند .درب حمومی:داماد با قالیچه و لباس های نو وهله هله جوانان روستاگرد هم می آیند و با صدای بلند می گویند (هوشاباش) که این کلمه چند بار تکرار می شود و داماد
وارد حموم می شود .مصطفی لوطی با ساز و دهلش تا بیرون آمدن داماد از حموم درب حمومی می نوازد و جوانان و فامیل های داماد هم به پای کوبی می پردازند داماد با کمک دو ساقدوش لباس های نو را برتن می کنه و با تبریک اطرافیان برای بیرون آمد

آمدن از حموم لحظه شماری می کنه.داماد که از حموم بیرون میاد برای تبریک، اهالی شیرینی روی سرش می ریزن و مبلغی راجهت شیرینی روی سرش می گذارند که تمامی اهالی این کار را انجام می دهند و به آقا داماد تبریک می گویند و امروزه داماد بر روی صندلی و پشت میز می نشینه
و هنرنمایی دوستان را می بیند .چوب بازی(چوپی):این هنرنمایی دو نفر که با دوعدد چوب که قد آن یک مترو بیست می باشد برای هنر نمایی وارد میدون می شن که به هنرنمایی می پردازند.طی این مراسم دونفر زمان های خاص سوی یکدیگر هجوم می آرن که شخص روبه رو باید جلوی ضرب وهجوم
چوب رابگیره و اگر نتونست اطرافیا ایشان را هو می کنن.این چوب بازی بسیار زیبا و دیدنی می باشد و طرفداران خود رادارد.دراین بازی معمولا پیشکسوتان ژیشقدم هستن ولی امروزه جوانان هم این عمل را بسیار زیبا انجام می دهند اما به شکل امروزی و...دستمال کردی:این هنر با
یک یا دو دستمال انجام می شه و به سبک کردی هست که یک نفر با دستمال به هنرنمایی می پردازه گَلی:این حرکت تلفیقی از دستمال بازی و چوب بازی ست که گروه چند نفره وارد میدون می شن ویک نفر رهبری این گروه را یا با چوب ویا با دستمال انجا

انجام می شه و به سبک کردی هست که یک نفر با دستمال به هنرنمایی می پردازه گَلی:این حرکت تلفیقی از دستمال بازی و چوب بازی ست که گروه چند نفره وارد میدون می شن ویک نفر رهبری این گروه را یا با چوب ویا با دستمال انجام می ده که حرکات باید حساب شده و اصولی باشد
و هر کس از دستورات سرگلی اطاعت نکنه با چوب جریمه می شه، این حرکت باشیرینی داماد به رهبر گروه به پایان می پذیرد.رسم های فراموش شده :بردن عروس:بعد از اینکه داماد از حموم بیرون می آمد گروه سازو دهل به همراه داماد به خانه عروس رفته و عروس را با دو نفر از بزرگان
روستا که شانه های عروس را می گرفتند و تا درب حموم می رسوندن و یک نفر هم آینه عروس را جلوی عروس می گرفته و تا درب حموم می بردن که این رسم امروزه جای خود را به ماشین عروس داده و به فراموشی سپرده شده است .پول اندازی :مراسم شب هم با پذیرایی شام و شیرینی (معمولا"
شام قورمه سبزی ، قیمه یا آبگوشت) شروع می شه و در آخر شب هم بعد از برنامه سیاهبازی با بستن حنا به دستان داماد سینی می آورند و با جمع آوری پول که تمامی اهالی روستا به اندازه توان خود برای داماد پول میدهند ادامه پیدا می کنه و این

مراسم را پول انداز ی می گویند.ضمنا این سنتها را بنده در عروسی مرحوم محمد علی اسماعیلی فرزند آقاخاله فتح الله و ابوطالب دایی علممد دیدم. یاداون روزا بخیر. ابوالفضل ضیایی فرزند حاج عباس امامزاده ساریه خاتون

بنام آفریدگار بزرگ : ایل بختیاری ؛ ایل آریایی اصیل: قبل از نگاشتن دیباچه خود چند سطری در مورد ایلهای ایران خصوصا ایل غیور بختیاری می نویسم به یکی ازاقوام اصیل ایرانی می توان به ایل لر ( لر بزرگ ؛ ایل بختیاری و لر کوچک اهالی لرستان) اشاره کرد ، که همگی
از زیر شاخه ها ی آریایی هستند. ایل بختیاری با جمعیتی بالغ بر 4 میلیون نفر به تنهایی بزرگ ترین ایل جهان و ایران است ( البته لرها چه لربزرگ چه لر کوچک با کردها ازیک طایفه بودند و کرد ها آن قدر زیاد هستند که یک قوم شناخته می شوندو بعدا از لرها جدا شدند) که لر
ها تنها در استان های چهار محال و بختیاری ، خوزستان ، کهکیلویه و بویر احمد ، پارس ( ممسنی پارس) شاهین شهر اصفهان لرستان ، بوشهر(سپید پوستان) اطراف قم و استان مرکزی و ... زندگی می کنند . این ایل یکی از زیر شاخه های نژاد آریا و از نزدیکان آن میتوان به پارت های
گلستانی و شمال خراسان اشاره کرد. که روزگاری را در کنار دریای کاسپین ( خزر ) گذرانده اندو نام خود را بدان دریا دادند ، این ایل به همراه لر های کوچک ( اهالی لرستان ) و کرد ها بعد از مهاجرت از جنوب سیبری ( کوچ معروف و بزرگ هندواروپای

به یکی ازاقوام اصیل ایرانی می توان به ایل لر ( لر بزرگ ؛ ایل بختیاری و لر کوچک اهالی لرستان) اشاره کرد ، که همگی از زیر شاخه ها ی آریایی هستند. ایل بختیاری با جمعیتی بالغ بر 4 میلیون نفر به تنهایی بزرگ ترین ایل جهان و ایران است ( البته لرها چه لربزرگ چه
لر کوچک با کردها ازیک طایفه بودند و کرد ها آن قدر زیاد هستند که یک قوم شناخته می شوندو بعدا از لرها جدا شدند) که لر ها تنها در استان های چهار محال و بختیاری ، خوزستان ، کهکیلویه و بویر احمد ، پارس ( ممسنی پارس) شاهین شهر اصفهان لرستان ، بوشهر(سپید پوستان)
اطراف قم و استان مرکزی و ... زندگی می کنند . این ایل یکی از زیر شاخه های نژاد آریا و از نزدیکان آن میتوان به پارت های گلستانی و شمال خراسان اشاره کرد. که روزگاری را در کنار دریای کاسپین ( خزر ) گذرانده اندو نام خود را بدان دریا دادند ، این ایل به همراه لر
های کوچک ( اهالی لرستان ) و کرد ها بعد از مهاجرت از جنوب سیبری ( کوچ معروف و بزرگ هندواروپایی) در استان کنونی پارتیانا ( خراسان ) یکجانشین شدند . تا اینجا تیره آنان بسیار کوچک بود و رفته رفته بر جمعیت آنان افزوده شد . آنان حکومت اشکا

) در استان کنونی پارتیانا ( خراسان ) یکجانشین شدند . تا اینجا تیره آنان بسیار کوچک بود و رفته رفته بر جمعیت آنان افزوده شد . آنان حکومت اشکانی را قبل از اسلام به راه انداختند البته پدران آنان از بزرگان فرمانروایی هخامنشیان بودند ( لباس و پوشاک آنان ) و
هم چنین بعد از اسلام ، حکومت زندیه به دست آنان تشکیل یافت . لر ها ( بختیاری ها ) تا پیش از زمان حمله اشکانیان به سلوکیان و یونانیان در آستر آباد ( گرگان ) بودند و برای پاسداری از مرز ها و پیروزی بر جنگ ها به کوه های بختیاری کنونی آورده شدند.پس از حمله اعراب
به ایران به همراه کرد ها و لر های کوچک و دربار ساسانی ( البته در آن زمان هنوز تقسیم بندی لر ها وجود نداشت) به کوه های زاگرس ( استان کنونی چهار محال و بختیاری و کهکیلویه ) گریختند و به جنگ چریکی با اعراب پرداختند . آنان در کوه ها به جنگ با اعراب می پرداختند
تا جایی که پارس ها به آنان لقب بختیاری ؛یعنی (دارای شانس و بخت همیار) دادند . آنان که زرتشتی بودند بعد از شناخته شدن اسلام ؛ مسلمان شدند و مذهب شیعه را برگزیدند .ایل بختیاری به 2 شاخه هفت لنگ و چهار لنگ تقسیم شده است این تقسی

این تقسیم ناشی از مالیات های زمان خود بوده است ( حدود 1000 سال پیش ) 11 برادر و پسر عمو بودند که بر سر زمین های اجدادی به جنگ و ستیز پرداختند که در نهایت 4 لنگ ها توانستند زمین های بیشتری را تصاحب کنند که خود باعث میشد مالیات بیشتری بپردازند و هفت لنگ
ها کمتر. جدایی لر ها ( اعم از بختیاری { لر بزرگ } و لر کوچک { اهالی استان لرستان کنونی } ) از کرد ها به جنگ و ستیز برای تصاحب جایگاه خودبر می گردد. همان طور که از مرکز استان چهار محال و بختیاری ؛ شهر کرد پیداست نشان می دهد که روزی کرد ها در آنجا بودند که سپس
با پیروزی لر ها ( اعم از بختیاری و لر کوچک) بر آنان بیرون رانده شده و راه به سوی شمال زاگرس (کردستان)را در پیش گرفتند و ساکن شدند که بسیار بر جمعیت آنان افزوده شد .کردها که در کشور ها ایران عراق ترکیه سوریه لبنان و ... زندگی میکنند آریایی نژادند و زبان آنان
از زیر شاخه های زبان هندواوروپایی است . لر ها هم که جمعیت زیادی را شامل می شدند دارای تیره ها ( طوایف ) زیادی بودند که همین باعث جدایی لر های بزرگ ( بختیاری ) از لر های کوچک شد .زبان ؛ پارسی دری:زبان بختیاری ها پارسی دری است که بسی

که بسیار به پارسی کنونی نزدیک می باشد ولی تفاوت آنان به تلفظ حروف و واژگان بر می گردد مثلاٌ آنان حرفی مبتی بر "ق" ندارد و معمولاٌ غ ( خ و ق قاطی ) تلفظ میکنند و پارسال اصیل ترین زبان باقی مانده از پارسی شناخته شده است مثلاٌ پیر های این ایل که تمام و کمال
لری ( پارسی دری) را سخن می گویند برای تمجید و تعریف می گویند : گفت ندارد ( یعنی حرف ندارد ) و کمترین میزان مخلوطی با زبان برادران عرب را دارد . بسیاری از این قبیل واژگان در آن دیده شده است . آنان برای گفتن شعر می گویند (( بیت یا بیتی)) ( مثلا ٍ می گویند یارو
بیت بست بمان { مسخره کرد } ) یا بی ساز ابازه یعنی بدون ساز می رقصد . آنان به آتش قسم می خورندو آتش را مقدس میدانند و نان و نمک را مقدس می دارند و یکدیگر را نمک گیر میکنند. زبان بختیاری ها از قوانینی محکم بر خوردار است و جمع بستن آن بسیار شبیه به پارسی است
ولی در بعضی جاها تفاوت نیز دارد. از پوشاک و لباس آنان می توان به چوخا ( چوغا ) اشاره کرد که پوشاک مردان است . این لباس شبیه به کردها است البته نه با سر شانه های تیز و دراز بلکه بر روی شانه ها افتاده است . از جنس موی بز است و نقش و

و نگار های آن از روی پاسارگاد ( مقبره کورش بزرگ ) تقلید شده است . و به آیین زرتشت بر میگردد . چرا که سپنتا مینو ( مخالف شیطان یا اهریمن ) با رنگ سفید مشخص شده است و با ایجاد راه راه هایی از میان خط ها سیاه ( انگره مینو = شیطان یا اهریمن ) به سوی بالا و
برتری بر شومی و بدی قرار میگرد و بر عکس خط های سیا یا انگره مینو به سوی پایین آمده و تنزل پیدا می کنند . مردان بختیاری نیز شلوار هایی با دمپاچه بسیار گشاد می پوشند و به رنگ سیاه است که به آن شولار دبیت می گویند که نشان دهنده مردانگی است . کلاهی نیز از جنس
نمد به رنگ سیاه یا سفید بر سر می گذارند . این لباس در گذشته های کهن با تیر و کمان و اکنون با تفنگ ( معمولا برنو ) مزین می شده و خواهد شد . حتی اکنون هم بختیاری ها ی شهری نشین که شمارشان به حدود 3 میلیون نفر می رسد ،از فرزندان پسر ( به لری پسر کٌر گفته می شود
) با لباس محلی ( که بسیار هم گران است !) و تفنگ اسباب بازی ، عکس می گیرند. آنان همواره به فرزندانشان اعم از دختر و پسر می اموزند که راست بگویند ( کرداری ) راست بنشینند ( روی اسب ) و راست تیر بیاندازند.از پوشاک زنان می توان به مینا ک

مینا که همان نوعی روسری است ( چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام ) نام برد . این مینا بیشتر به شکل مقنعه زیبا و بزرگ رنگی است . آنان این نوع روسری را با سکه هایی از زر ( طلا ) یا نقره همان دوران تاریخ مزین میکنند و بدان مفتخرند که به آن لچک می گویند و به
دور پیشانی میبندند ؛ 98% دختران اکنون بختیاری از مادر بزرگانشان به ارث برده اند ( ارث مردان ، چوغا و کردین و کمان یا کمن و تفنگ است ) اغلب بختیاری ها هم زبانشان را تمام و کمال بلدند وظیفه خود میدانند چرا که جز این از بین خواهد رفت . ( اینجا آریاویچ ؛ آریانا
؛ آریه ورته ؛ اران ؛ و در نهایت ایران به معنای سرزمین آریایی ها است ) زنان ایل اصیل بختیاری دامنی که بدان دامن غری می گویند نیز می پوشند که همانند شلوار مردان ؛ دبیت بسیار گشاد است و همین طور بسیار شبیه به لباس زنان هخامنشی و شمالی ها نیز هست. ( همانند لباس
مردان ) زنان هم دوش مردان می جنگیند.بختیاریهامردمانی مهمان نواز و مهمان دوست هستند که با قلبی مهربان ، همواره نگذاشته اند تا صمیمیت ها پایمال شوند آنان همواره دوشا دوش دیگر برادران خود از کشور مقدس خود دفاع کرده اند و آخرین دفاع آ

آنان در دفاع مقدس بود . یکی از بهترین و موفق ترین جنگ ها در زمان مشروطه بود که به وسیله برادران خود ستار خان و باقر خان توانستند حکومت نظامی تشکیل دهند و تهران را فتح نمایند . آنان مردمانی قد بلند و هیکل دار هستند ؛ گندمگون پوست هستند و رنگ موی یک بختیاری
اصیل مشکی یاقهوه ای یازرد است که البته به آب و هوا هم بستگی دارد مثلا در خوزستان و در نزدیکی پارسوماش( مسجد سلیمان ) منطقه ای در یکی از دره ها وجود دارد که به آن" دره بوری " می گویند و مردمانی بور و زیبا داشت علت را که جویا شدیم گفتند که ""اووٍس "" owes یعنی
آبش . مردمان قدیم بختیاری قبل از سوختگی نژاد بر اثر آب و هوا چشمانی سبز و آبی داشتند که اکنون شمارشان در بختیاری ها بسیار زیاد است و معمولا در هر خانواده 65 نفری ( پدر بزرگ و مادر بزرگ و دایی عمه عمو و...) همواره حداقل 28 نفر آنان بدین شکل هستند البته بقیه
چشم و مو ی قهوه ای دارند. رسوم :آنان بغیر از جشن نورور ، 4 شنبه سوری ، 13بدر ، جشن شب یلدا (در جشن شب یلدا شاهنامه خوانی رواج دارد ) و جشن سده ، مراسمی مانند شاهنامه خوانی ( در شب یلدا ) گاه گریو ( غم از دست دادن عزیزان ) دیوان

دیوان حافظ خوانی و ... نیز دارند:شاهنامه خوانی : یکی از رسوم مهم است که در شب یلدا توسط خان یا ریش سپید یا پدر فامیل که آن یا قسمت هایی از آن را از بر بود ؛ خوانده می شود . که پیشین توسط با سوادان خوانده می شد ولی بعدا بدلیل عقب ماندگی ناشی از عدم ارتباط
چندین ساله در کوهستان شاهنامه را افرادی سینه به سینه حفظ و منتقل میکردند البته دیوان حافظ هم مرسوم بوده است.گاه گریو : موسیقی غم ناکی است که توسط توشمال ها ( تیره ای از هندی ها که در دوران بعد از اسلام به ارتش آن زمان یعنی بختیاری ها برای ایجاد شور و غرور
ارتشیان توسط حکومت افزوده شد که البته آن ها با هم هم نژاد هستند) نواخته و خوانده می شود که بسیار اندوهگین بوده و هنوز هم در میان بختیاری های شهری به صورت رسم و نماد در آمده و حتما هم باید اجرا شود. البته بر عکس این مراسم هم در عروسی رواج دارد که باز هم توسط
توشمال ها نواخته و خوانده میشود. تازیدن : بعد از عروسی گروهی از جوانان پسر با همراهی کل زدن ( نوعی آوای ایجاد شده توسط دختران و بانوان که در تمام ایل های ایرانی الاصل رواج دارد و در بسیاری از آهنگ ها پاپ امروزی نیز هست ) دختران و ب

دختران و بانوان به سوی دره یا دشت با اسب و تفنگ نوعی ورزش دوستانه انجام می دهند که همیشه با خروش تفنگ و در گذشته با کمان همراه بود.از عقاید این ایل ( بختیاری ) مانند دیگر مسلمانان اعتقاد به خدای یگانه قرآن، محمد ( ص ) ،علی ولی الله ( ع ) ، و نان و نمک
و آتش است که به همه آنان قسم می خوردند و یاد می کنند.داشتن اسب خوب ، پسر خوب ( از لحاظ جنگ جویی و جوانمردی ) نیز افتخار آنان است / نیاکان اینجانب ابوالفضل ضیایی – فرزند حاج عباس ضیایی – فرزند حاج جعفرآقا ضیایی فرزند علی اکبر بختیاری فرزند ملاجعفرعلی بختیاری
ساکن امامزاده ساریه خاتون قم، چندین دهه پیش از شهرکوهرنگ یا چلکرد استان چهار محال بختیاری همراه با رمه و حشم خود به منطقه پشت گدار (محلات فعلی) و بعدها ساکن شدن در روستاهای راونج – گاوآباد و ساریه خاتون و روی آوردن به کشاورزی و یکجانشینی نقل مکان نموده اند.یاری
نامه کتاب مردم شناسی ایران