شیوه پارسی معماری

شیوه پارسی نام یکی از شیوه‌های معماری ایرانی است.[۱] شیوه‌ِ‌ِی پارسی در دوره‌ی تاریخی هخامنشیان سبک غالب معماری ایران بوده‌است.
پاسارگاد، سیلک، چغازنبیل، و تخت جمشید نمونه مثال‌هایی از این سبک هستند. شیوه پارسی نخستین شیوه معماری ایران است که روزگار هخامنشی تا حمله اسکندر به ایران یعنی از سده ششم پیش از میلاد تا سده چهام را در بر میگییرد.نام این شیوه از تیره (قوم)پارس برگرفته شده است که در این روزگاران بر کشور پهناور ایران فرمانروایی می کردند
محتویات [نهفتن]
۱ معماری پیش از پارسی
۲ تپه زاغه
۳ سیلک
۴ ایلامییان
۵ چغازنبیل
۶ ارارتوها
۷ ورود ارییایی ها
۸ مادها
۹ معماری پاسی
۱۰ نیارش
۱۱ ارایه
۱۲ نگارخانه
۱۳ جستارهای وابسته
۱۴ منابع
معماری پیش از پارسی [ویرایش]

تا پیش از کوچ ارییان به ایران تیره ها و ملت هایی نه چندان شناخته شده در ایران زندگی میکردند که معماری پیشرفته ای داشتند
تپه زاغه [ویرایش]

تپه زاغه یکی از مراکز اولیه استقرار کشاورزی در ایران است.این مکان در دشت قزوین قرار دارد وتار مهمی از اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد در ان بدست امده است.پنچه که در زاغه بوسیله باستان شناسان بزرگ ایرانی یافت شده است و به جهان تاریخ هنر معرفی شده در نوع خود یکی از قدیمی ترین مراکز استقرار باویژگی های مهم معماری و هنر است.در بیشتر نوشته های تاریخی بخصوص تاریخ معماری و هنر به دو مرکز در خاورمیانه به عنوان نخستین مکانهای استقرار مردم متمدن اشاره می شود چتل هویک در ترکیه کنونی و اریحا در اردن.از ویژگی های معماری این دو مکان بافت متراکم مجموعهترکیب انواع خانه ها و ساخت معابد می باشد
سیلک [ویرایش]

4000تا3000پ.م
ایلامییان [ویرایش]

ایلامییان مردمی بودند که نژادشان ناشناخته ماند انها تا حدودی از فرهنگ سومرییان اتر پذیرفتند همچنین به چند خدا باور داشتند ایلامیان از هزاران سال پیش در دشت خوزستان خانه گزیده بودند و فرمانروایی داشتند.انها همیشه در برابر حملات ساکنین بین النهرین بخصوص اشوریان بودند و سر انجام در میانه سده هفتم پیش از میلاد بدست انها برافتادند مرکز تمدن ایلامییان شهر شوش بود که تاریخی چند هزار ساله داشت ودارای همه عناصر حکومتی بود مانند:ارگ و بویژه یک نیایشگاه بنام زیگورات که شباهت نزدیکی به معماری پیشرفته سومریان دارد.در هفت تپه خوزستان بازمانده معماری ایلامی هنوز برجاست و نمودار پیشرفت در فن ساختمان است.ساختمان های انها طرحی راست گوشه داشت و اسمانه ها بیشتر دارای تاق ضربی بود و همچنین از تیر و اسمان تخت هم بهره گیری می کردند.
چغازنبیل [ویرایش]

یکی از باومانده های ارزشمند معماری ایلامی نیایشگاه یا زیگورات چغازنبیل در نزدیکی شوش است که از 1250پیش از میلاد برجای مانده است.این ساختمان دارای چند اشکوب است که همگی از خشت ساخته شده است.هر اشکوب از زیری کوچکتر شده و ساختمان را پله پله نشان میدهد. گفته شده این ساختمان از نخست دارای یک اشکوب بوده وسپس سکوهای بعدی درون میانسرا هرکدام بطور جداگانه بالا اورنده شده اند.ار اجر لعابدار ابی وسفید در نمابهره گیری شده و روی برخی اجرها خط میخی کندهشده است.در نزدیکی این نیایشگاه ساختمان پالایش اب شهر ساخته شده بود که نمودار پیشرفت تمدن ایلامی است. از دید نیارشی یکی از کهن ترین تاق های تیزه دار هنوز در چغازنبیل و ارامگاه های پیرامون ان برجای مانده است.روش ویژه اجر چینی تاق بگونه هره است که به ان رومی می گویند.شاید نخستین بار در ارامگاه های بیرئن شهر دورانتاش با اجرهای بزرگ و ملات قیر طبیعی ساخته شده و این زمانی بوده که رومیان زندگی ابتدایی داشته اند.ساختمایه انها بیشتر خشت و اجر وساروج ودیگر ملات ها بوده است.
ارارتوها [ویرایش]

در سده نهم و هشتم ق.م در شمال باختری ایران و خاور اناتول اقوام ارارتو با فرهنگی پیشرفته زندگی می کردند.انها بومیانی بودند که از پیش از کوچ اریایی ها در ایران زندگی می کردند.تمدن انها از تمدن های اشوری وبابلی گرفته شده بود.انها تا اواخر سده هفتم ق.م که ارمنی ها حکومت وان را برانداختند حکومت کردند. روش نیارشی ساختمانهی ارارتوها تیر وستون با اسمانه تخت بوده است.ساختمانهای انها چهار گوش بوده و نیایشگاهایی با تالاری ستون دار داشتند که بیشتر بر روی سکو ساخته می شده است.انها ستونها را باسرستونهای پیچیک دار می اراستند و ساختمایه(مصالح)اصلی شان سنگ و چوب بوده است.انها گونه ای ساختمان داشتند به نام کلاوه که ساختمان هایی 2طبقه بودندو بدلیل امنیت فقط در طبقه بالا زندگی می کردند و با نردبان به ان دسترسی داشتند.طبقه پایین انبار بوده است. از نمونه ساختمان های ارارتویی می توان اتار تپه حسنلو از سده نهم ق.م و دژهای پیرامون دریاچه وان را نام برد.
ورود ارییایی ها [ویرایش]

1900پ.م
مادها [ویرایش]

استودانها:نمونه از معماری مادها هگمتانه نوشیجان قرن 8تا7 پ.م
معماری پاسی [ویرایش]

یکی از ویژگی های ایرانییان کهن و هنرمندان ان باور به تقلید درست بوده که انرا بهتر از نو اوری بد میدانسته است .تقلید یا برداشتی که منطق داشته باشد و با شرایط زندگی سازگار باشد.اریایی ها چون مردمی کشاورز بودند ودر سرزمینی اباد و خرم زیسته بودند خویی اشتی جو و سازگار داشتند.به گمان فراوان اریایی یا هنگام گذر از کنار دریاچه ارومیه در برخورد با معماری ارارتویی از ان الگو گرفته و انرا برساو کرده اند مردم ایران از هزاران سال پیش از چنین شیوه معماری پیروی می کرده اند چنان که مردم ابیانه و افواشته(در نطنز)هم که نامی از ارارتو نشنیده چنین کرده اند نمونه ای از این الگو برداری هم در معماری و هم نیارش شیوه پارسی یافت میشود که دو نمونه از انها (تالار ستوندار) (کلاوه)بوده است نیایشگاه ارارتویان دارای تالاری با اسمانه تخت چوبی در میان تالار هم زده می شد.همین روش را اریایی ها در شوش پی گرفتند.البته انها ستون ها را از سنگ و دیوارهای گرداگرد تالار را از خشت می ساختند که ستبرای برخی دیوارها تا پنج گز میرسید با بکاربردن خشت وپوشش دو پوسته تلاش میکردند جلوی ورود گرما به درون را بگیرند.بدین گونه از معماری ارارتویی الگو برداری می شد در حالی که ساختمایه سازگار با اب و هوای سرد قفقاز بود در شوش دگرگون شده بود. ساخت تالار ستوندار با پوشش دو پوسته تیر پوش پس از اسلام نیز دنبال شد.نمونه از ان در مسجد جامع ابیانه مسجد گزاوشت و مسجد میدان در بناب یافت میشود. کلاوه های ارارتئیی به گونه ای دیگر در معماری پارسی ساخته شد.نمونه ان الگو برداری ساختمان کعبه زرتشت در نقش رستم است که ساختمانی چهارگوشه سنگی که درگاه ان بلندتر از کف زمین است
نیارش [ویرایش]

در معماری پارسی اسمانه تخت با تیر وستون اجزا اصلی ساختمانی بوده است.از چوب بسادگی میشد برای پوشش دهانه هایی از 2.5 تا3.5 گز بهره گیری کرد.ولی در معماری تخت جمشید دهانه میان 2 ستون راتا حدود 6 گز رسانده اند و این بزرگتریین دهانه چوب پوش در جهان انروزبود.چنین چوبی در خور این دهانه در ایران یافت نمیشد.از این رو انها چوب های درخت کنار را از جبل عامل لبنان از راه شوش به تخت جمشید رسانده اند وانرا بکاربرده اند.نیز پارسیان اتاق هایی می ساختند که دو ستون در میان ان بود و دو تیرچوبی را برروی هم با کنف می بستند و روی ستونها می گذاشتند.بدین گونه به تواناییباربری تیر می افزودند.در تخت جمشید تالار هدیش خشیارشا را با بیست ستون ساخته اند که فاصله دیر سری انها نزدیک به سه کز و دهانه میان دو ستون چهارگز می باشد در معماری پارسی نو اوری های شگفتی در ساخت اسمانه تخت بکار برده می شد.برای نمونه در تیر ریزی اسمسنه برای اینکه تیرچه ها در دودهانه کنار هم سنگینی بار را بر روی یک تیر باربر نگذارد راستای چیدن انها را تغییر میدادند بدین گونه سر هر تیرچه بالشتکی به پهنای یک تیر باربر پیدا می کرده است. و این برای گسترش بار تیرچه بهتر بود.
ارایه [ویرایش]

در شیوه پارسی ارایه های بکار رفته که هرکدام منطقی خاص داشته است.ارایه سر ستون در معماری ایران ریشه کهنی دارد. در دخمه های مادی سرستون هایی بر دیواره کنده شده که همانند سرستون های ایونی یونان هستند شاید بتوان منطق دست یافتن به این ریخت ها را چنین پنداشت که چون برای سوار کردن و نگهداشتن دو تیر درکنار هم بر بالا و دو سوی یک ستون انها را با ریسمانی بنام کبال بهم می بسته اند وسپس تخته ایی بر روی انها برای بالشتک می گذاشتند. این چفد و بست وپیچش ریسمان سر تیرها کم کم دگرگون شده و همانندی چون سرستون ایونی پیدا کرده است.در تخت جمشید این ارایه در چند جا یافت می شود
نگارخانه [ویرایش]








جستارهای وابسته [ویرایش]

معماری ایران
تاریخ معماری
معماری هخامنشی
معماری ساسانی
منابع [ویرایش]

↑ سعید فلاح‌فر. فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران. انتشارات کامیاب. ۱۳۷۹. تهران
↑ سعید فلاح‌فر. فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران. انتشارات کامیاب. ۱۳۷۹. تهران
این یک نوشتار خُرد معماری است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
[نهفتن]
ن • ب • و
معماری ایران
عناصر
بازار باغ عصارخانه کبوترخانه مناره کاخ کاروانسرا حمام پل آب‌انبار کوچه قلعه مصلی تکیه مدرسه مقبره مسجد قنات آشپزخانه اسلیمی تابستان‌نشین بام بادگیر باغچال تاقچه تالار توالت و حمام حوض حیاط دالان رسمی‌بندی زمستان‌نشین ساباط سرابستان سرداب سکو شاه‌نشین غلام‌گردش مقرنس نشیمن هشتی پنج‌دری پنج‌کاسه‌ای چار سو گنبد (معماری) کاربندی کاریز کنگره گوشواره یخدان گودال باغچه یزدی‌بندی سردر حرم شبستان دارالشتا

شیوه‌ها
پارسی پارتی خراسانی رازی آذری اصفهانی
نظریه‌ها
سبک سنتی شهرسازی ایرانی
دوره‌ها
هخامنشیان ساسانی صفوی زندیه قاجار معاصر
رده:معماری ایران
رده: معماری ایرانی

قس انگلیسی

The "Parsian style" (New Persian:شیوه معماری پارسی) is a style of architecture ("sabk") when categorizing the history of Persian/Iranian architectural development. Although the Median and Achaemenid architecture fall under this classification, the pre-Achaemenid architecture is also studied as a sub-class of this category.[1]
This style of architecture flourished from eighth century B.C.E. from the time of the Median Empire, through the Achaemenid empire, to the arrival of Alexander III of Macedonia in the third century B.C.E.[2]
[edit]Gallery of samples


Darius' Palace at Susa.



Persepolis



Pasargad



Naqshe Rostam

[edit]References

^ Sabk Shenasi Mi'mari Irani (Study of styles in Iranian architecture), M. Karim Pirnia. 2005. ISBN 964-96113-2-0 pp.40-51
^ Fallāḥʹfar, Saʻīd (سعید فلاح‌فر). The Dictionary of Iranian Traditional Architectural Terms (Farhang-i vāzhahʹhā-yi miʻmārī-i sunnatī-i Īrān فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران). Kamyab Publications (انتشارات کامیاب). Kāvushʹpardāz. 2000, 2010. Tehran. ISBN 978-964-2665-60-0 US Library of Congress LCCN Permalink: http://lccn.loc.gov/2010342544 pp.44
[edit]See also

Iranian architecture
[show] v t e
Architecture of Iran
View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: Iranian architectur