حسب

حسبhas[a]b معنی ۱. حسب حال. ۲. با «ال» (حرف تعریف عربی) به‌صورت ترکیب با بعضی کلمات عربی به کار می‌رود: حسب‌الاجازه، حسب‌الاستحقاق، حسب‌الاشاره، حسب‌الامر، حسب‌الحکم، حسب‌العاده، حسب‌المعمول، حسب‌الوظیفه، حسب‌الوعده. ۳. به‌صورت پیشوند اضافه با بعضی کلمات فارسی ترکیب شده و «ال» (حرف تعریف عربی) بر مضاف‌الیه افزوده‌اند: حسب‌الخواهش، حسب‌الفرمایش، حسب‌الفرموده. Δ این ترکیب عربی ـ فارسی غلط است، زیرا «ال» (حرف تعریف عربی) نباید به کلمۀ فارسی افزوده شود. ۴. برطبق؛ بروفق. ۵. به‌اندازه. ⟨حسب ‌حال: = حسب‌الحال: ◻︎ ترک چنگی چو دُر ز لعل افشاند / حسب حالی بدین صفت برخواند (نظامی۴: ۷۰۷)، ◻︎ حسب حالی ننوشتیم و شد ایامی چند / محرمی کو که فرستم به تو پیغامی چند (حافظ: ۳۷۰). ⟨ برحسبِ: (حرف اضافه) بر طبقِ: ◻︎ شکر خدا که از مدد بخت کارساز / بر حَسَب آرزوست همه کاروبار دوست ـ سیرِ سپهر و دُور قمر را چه اختیار / در گردشند برحسب اختیار دوست (حافظ: ۱۳۰). مترادف ۱. اصل، گوهر، نژاد، تبار ≠ نسب ۲. اندازه، شمار، قدر ۳. شرف، بزرگی، فضیلت ۴. بزرگواری، فضایل اکتسابی در انگلیسی: by, by way of. through,by means of, via