تونالیته

تونالیته رنگ. ‏می دانیم رنگ مایه یا تونالیته در ارتباط با محیط از اهمیت خاصی برخوردار است. در نتیجه هنگام به وجود آمدن کنتراست نیز این عامل نقش مهم تری از رنگ ایفا می کند از سه جنبه ای که برای رنگ قایل شدیم (جنبه رنگی. میزان اشباع، درخشندگی) آنکه به جنبه سایه روشن یا رنگ مایه نزدیک تر است یعنی میزان اشباع آن از همه مهم تر است. یوهانس ایتن نظریه خود را درباره رنگ ها بر مبنای ساخت های موجود در آنها قرار داده است و کنتراست های مختلفی را در این زمینه مطرح می کند که مقدم بر همه آنها کنتراست رنگمایه است. شاید قبل از این نوع کنتراست مهم ترین کنتراست رنگی کنتراست سرد و گرم باشد که در آن رنگ ها را به دو گروه گرم، یعنی زرد و قرمز و سرد، یعنی آبی و سبز تقسیم می کند کیفیت دور شونده و عمق دار رنگ سبز- آبی باعث شده است که از آنها برای نشان دادن ساخت های دور استفاده کنند در حالی که کیفیت قوی تر قرمز – زرد را به هنگام بیان انبساط مورد استفاده قرار می دهند. از این کیفیت در تجسم بخشیدن به فضا استفاده های شایانی می شود، زیرا از طریق گرمای رنگ تقریبا مقدار مسافت را می توان حدس زد. ایتن کنتراست های رنگی دیگری نیز مطرح ساخته است که از آن جمله اند کنتراست مکمل ها و کنتراست همزمان. کنتراست مکمل ها تعادل یافتن نسبی رنگ های سرد و گرم است. بر طبق نظریه رنگ مونسل در گردونه رنگ، رنگ های مکمل در مقابل یکدیگر قرار می گیرند. رنگ های مکمل به صورت جامد یا ذره ای دو خصوصیت دارند: اول آنکه هنگام مخلوط شدن تولید میانه خاکستری می کنند، دوم آنکه اگر در مجاورت یکدیگر قرار گیرند خصوصیت رنگی یکدیگر را با شدت بسیار زیادی نمودار می کنند.
‏زرد، رنگ مثلث و سه گوش است مانند مثلث که گوشه های مختلف و نوک های تیز دارد. زرد نمونه های متنوع دارد و همه تقریبا آزار دهنده اند. انواع زردها با انواع سه گوش ها همسنگی می کنند، نمونه کامل و بهترین آن زرد طیف خورشید ( کادمیوم میانه) است که با مثلث متساری الاضلاع تطبیق می کند. زردهای سبزگین با مثلث های باز کشیده و ‏زردهای تند آزار دهنده با مثلث های تند و ایستاده برابرند. ایستایی خط عمود و شکل های عمودی با رنگ زرد تشدید می شود هم چنان که رنگ زرد در مثلث، تند تر. متثسشع تر، آزار دهنده تر و هیجان آور تر است. شعله و شراره از دگردیسی های مثلث زرد به وجود می آ ید. ‏هنگامی که زرد در دایره جا گرفته ، از ویرگی های خود می کاهد و آرام تر شده به سبزی می گراید و نیز شدت «آبیت» آبی را هم می کاهد. در مربع بر زینگی تاریک – روشن و زینگی رنگی خود می افزاید و نارنجی فام می شود یعنی از شدت و هیجان وحدت خود کم می کند و متعادل تر می گردد در حالی که در کیفیت ‏رنگی اش هیچ دگرگونی ایجاد نمی شود.
هیچ دگرگونی ایجاد نمی شود.
‏سرخ رنگ مربع است. قرمز یا سرخ تیره فام رنگ مستطیل است. قرمز در مستطیل کشیده افقی، رنگ (آلیزارین) و مایل به بنفش به خود می گیرد و در مستطیل عمودی از سردی خود کاسته سرخ می شود یعنی گرم تر و متعادل تر می گردد. در این حال رنگ ژرانیوم یا ماژتنا (تقریبأ ارغوانی روشن) به وجود می آید و حس می شود. رنگ سرخ طیف خورشید، رنگ مربع است با چهار گوشه راست و چهار پهلوی برابر، این رنگ در مثلث خصیصه نارنجی پیدا می کند و در دایره بنفش گون می شود. در صورتی که در بیضی قرار گیرد، خصیصه قهوه ای می یابد، زیرا قهوه ای رنگ بیضی است و از سرخ و سیاه و یا از سرخ و آبی تیره (پروس یا کبالت سیر) به هنگام هم آمیزی به وجود می آید. در مورد نارنجی، یعنی آمیزه زرد مادی و سرخ مادی، باید گفت که با شکل هایی تطبیق می کند که ازبرخورد مثلث و مربع به وجود آمده باشند و ذوزنقه یکی از این گونه شکل هاست.
‏نارنجی نیز در مثلث روشن تر و زردگین و در مربع سرخگون به نظر می آ ید. سبز در مثلث فعال تر از سبز در مربع است. در مربع حالت اعتدال سرخ به خود می گیرد یعنی در عین آرامش بر شدت نیروی محرکه خود می افزاید و آماده دگردیسی می شود. این سبز در دایره، تیره فام و آبی گین می شود. آبی رنگ آسمان و در عین حال خو دگرا و گیرای بیننده است و دایره، شکلی است دورانی و با چرخش خود بیننده را به درون و مرکزش می کشاند و با آبی توافق کامل دارد. یک آبی روشن در دایره با آبی تیره در یک شکل نامشخص هم سنگ است همچنان که آبی تیره در یک مستطیل کشیده به آبی روشن می گراید و در یک مستطیل عمودی به سبز گرایش پیدا می کند. آبی در مثلث سبزگون می شود و فعال می گردد و در ضمن از خشونت مثلث کاسته، آن را معتدل می کند. آبی در مثلث مانع تبذیر نیروهایش می شود. آبی در مربع بنفش گون می شود و یا حالت قهوه ای به خود می گیرد (به ویژه اگر آبی گرم باشد). بنفش در مربع قرمز گون و در مثلث سرخ فام می شود. قهوه ای، رنگی است که در موارد متعدد با بیضی تطبیق داده شده است. بیضی شکل دورانی دو کانونی است که سرد است ولیکن در تضاد با سردی خود است. قهوه ای رنگی است که از قرمز گرم و آبی گرم و یا هر قرمز با سیاه ایجاد می شود. قهوه ای رنگی چرکین، ولی نیرومند و پرتوان است.