قمرالملوک وزیری

قمرالملوک وزیری (۱۲۸۴ خورشیدی - ۱۴ مرداد ۱۳۳۸ خورشیدی)، نخستین زن در دوران تاریخ معاصر ایران بود که به صورت بی‌حجاب، به خوانندگی در حضور مردان پرداخت. از وی به عنوان پرآوازه‌ترین خواننده زن آوازهای سنتی ایران یاد می‌شود.[۱]

زندگی‌نامه

قمرالملوک در تاکستان قزوین زاده شد. هنگام تولد پدر نداشت و در ۱۸ ماهگی مادرش هم مرد و از این زمان تحت سرپرستی مادربزرگش که روضه‌خوان زنانه حرم ناصرالدین شاه بود قرار گرفت. او در جایی گفته‌است: «من مدیون تربیت اولیهٔ خودم هستم. چرا که همان پامنبری کردن‌ها به من جرأت خوانندگی داد.»

در جوانی پس از آشنائـی با استاد مرتضی نی‌داود با ردیف موسیقی ملی آشنا شد و راهش را برای کسب تجربیات از استادان دیگر هموار ساخت. کار پیشرفت قمر در مدتی کوتاه به آنجا رسید که کمپانی «هیز ماسترز ویس» به خاطر ضبط صدای او دستگاه صفحه پر کنی به تهران آورد. بعد از آن کمپانی «پولیفون» هم آمد. به گفته ساسان سپنتا ۲۰۰ صفحه از قمر ضبط شده‌است.

قمر نخستین کنسرت خود را در سال ۱۳۰۳ برگزار کرد. روز بعد نظمیه از او تعهد گرفت که بی حجاب کنسرت ندهد. قمر عواید کنسرت را به امور خیریه اختصاص داد. قمر در سفر خراسان در مشهد کنسرت داد و عواید آن را صرف آرامگاه فردوسی نمود. در همدان در سال ۱۳۱۰ کنسرت داد و ترانه‌هایی از عارف خواند. وقتی نیرالدوله والی خراسان چند گلدان نقره به او هدیه کرد آن را به عارف پیشکش نمود. با این که عارف مورد غضب والی و دستگاه رضاشاه بود. در سال ۱۳۰۸ به نفع شیر و خورشید سرخ کنسرت داد و عواید آن به بچه‌های یتیم اختصاص داده شد.

گشایش رادیو ایران در سال ۱۳۱۹ صدای قمر را به عموم مردم رساند. عارف قزوینی و ایرج‌میرزا و تیمورتاش وزیر دربار، شیفته او شده بودند. با این‌همه قمر از گردآوری زر و سیم پرهیز می‌کرد و درآمدهای بزرگ و هدایای گران را به فقرا و محتاجان می‌داد.


قمرالملوک وزیری در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۳۸ در شمیران، در فقر و تنگدستی مطلق به سکته مغزی درگذشت.[۲] وی در گورستان ظهیرالدوله بین امامزاده قاسم و تجریش شمیران به خاک سپرده شده‌است.



نوشته روی سنگ قبر



تنها نه قمر بود هنرمند به عالم روح ملکی بود که در جسم بشر رفت
آتشی درسینه دارم جاودانی عمر من مرگیست نامش زندگانی
رحمتی کن کز غمت جان می‌سپارم بیش از این من طاقت هجران ندارم
در وصف قمر



این یکی از معروفترین عکس‌های مرحوم قمر در جوانی است که نیمتاج طلا بر سر دارد.
استاد محمدحسین شهریار غزل زیبایی را در مدح این شیر زن خوش صدا و گشاده دست سروده‌است.[نیازمند منبع] غزل استاد شهریار با مطلع «از کوری چشم فلک امشب قمراینجاست»سروده شده.

همچنین استاد بنان در وصف این بانو فرموده: "قمرالملوک ام کلثوم ایران است."

با وجود مخالفت دولت جمهوری اسلامی ایران با ذکر نام قمرالملوک وزیری، صدیق تعریف آلبوم ماه بانو را برای بزرگداشت او خواند و منتشر کرد.[۳]

پانویس

↑ پنجاهمین سالگرد در گذشت قمرالملوک وزیری, بی‌بی‌سی فارسی
↑ پنجاهمین سالگرد در گذشت قمرالملوک وزیری, بی‌بی‌سی فارسی
↑ Sedigh Tarif..::.. صدیق تعریف
پیوند به بیرون

یادی از قمر، غزل‌خوان باغ آزادی
جای پای قمر در جامعهٔ هنری ایران
شیرزنی خوش صدا و گشاده دست
جمع مستان
قمر: نخستین فمینیست ایران؟
ظهیرالدوله (ردیف ۶۷۴)
قمری در آسمان موسیقی ایران
از قمرالملوک وزیری ایزد بانوی آواز ایران....
شنیدن آثار

تصنیف امان از این دل
آلبوم نرگس مست و آلبوم آثار قمر
نمونه‌هایی از آثار ایشان (تصنیف دوم احتمالا نمونه اصلی نیست. بلکه نمونه بازخوانی شده توسط هنگامه اخوان است)
از ویکی پدیا