آستین

آستین . (اِ)قسمتی از جامه که دست را پوشد از بن دوش تا بند دست . کُم ّ. (السامی فی الاسامی ). آستن . آستی :
که آن شاه و لشکر بدین سو گذشت
که از باد کژآستین تر نگشت .

فردوسی .

شد از کار ایشان دلش پر ز بیم
بپوشید رخ به آستین گلیم .

فردوسی .

جهان سربه سر گفتی آهرمن است
به دامن بر از آستین دشمن است .

فردوسی .

برهنه سر آن دخت افراسیاب
بر رستم آمد دو دیده پرآب
همی به آستین خون مژگان برُفت
بر او آفرین کرد و پرسید و گفت .

فردوسی .

برآمد بَرِ کردیه پر ز درد
فراوان ز بهرام تیمار خورد
همان دردبندوی با او بگفت
همی به آستین خون ز مژگان برُفت .

فردوسی .

چون آستین رنگرزان زآفت زمان
برگ رزان بشاخ بر از چند رنگ شد.

لامعی .

به آستین خود اندر نهفته دارد زهر
اگرچه پیش تو در دستها شکر دارد.

ناصرخسرو.

مر مرا شکّر چسان وعده کنی
گرْت سنگ است ای پسر در آستین ؟

ناصرخسرو.

مکن دست پیشش اگر عهد گیرد
ازیرا که در آستین مار دارد.

ناصرخسرو.

آستین گر ز هیچ خواهی پر
از صدف مشک جو، ز آهو دُر.

سنائی .

آستین پیرهن بنمود زن
بس درشت و پروسخ بد پیرهن .

مولوی .

در آستین جان تو صد نامه مُدْرَج است
وآن را فدای طرّه ٔ یاری نمیکنی .

حافظ.

در روز محنتم سر دستی گرفته است
چون بهله آنکه در همه عمر آستین نداشت .

؟

|| آنقدر چیز که در آستین گنجد :
قلم است این به دست سعدی در
یا هزار آستین درّ دری ؟

سعدی .

ترسم کز این چمن نبری آستین گل
کز گلبنش تحمل خاری نمیکنی .

حافظ.

|| طریقه . راه :
هرکه بر آستین دین باشد
عیسی مریم آستین باشد.

سنائی .

|| دهانه ٔ خیک و مشک و مانند آن :
بگشای بشادی و فرخی
ای جان جهان آستین خی
کامروز بشادی فرارسید
تاج شعرا خواجه فرخی .

مظفری (از فرهنگ اسدی ).

- آستین افشاندن (برفشاندن ، فشاندن ) ؛ بعلامت مهر یا خلوص دوستی یا عفو یا تحسین ، دست و بالتبع آستین را بحرکت آوردن :
هر روز وقت صبح فشاند چو مخلصان
بر آستانْش گنبد دوّار آستین
چون روی همچو ماه ترا دیدبامداد
افشاندبر جمال تو گلزار آستین .

ابوالفتح هروی .

زمانیش سودا بسر در بماند
پس آنگه بعفو آستین برفشاند
بدستان خود بنداز او برگرفت
سرش را ببوسید و در بر گرفت .

سعدی .

سخن گفت و دامان گوهر فشاند
بلطفی که شه آستین برفشاند.

سعدی .

- || اشارت کردن . اجازت دادن :
بیغما ملک آستین برفشاند
وز آنجا بتعجیل مرکب براند.

سعدی .

- || پشت پا زدن . ترک گفتن . فروگذاشتن . دامن کشیدن از. دامن برافشاندن بر. دست کشیدن از :
صبح خیزان چو جان برافشانند
آستین بر جهان برافشانند.

سیف اسفرنگ .

- || رقص . پایکوبی :
تا بصبوح عشق در، محرم قدسیان شوی
خیز چو صبح آستین از سر صدق برفشان .

خاقانی .

- آستین برزدن (برنوشتن ، مالیدن ، برچیدن ، بالا زدن ) بکاری ؛ مصمم بر آن شدن . مستعد، آماده و مهیای آن گشتن :
نخستین کسی کو بیفکند کین
بخون ریختن برنوشت آستین ...

فردوسی .

خفته مرو نیز بیش از این و چو مردان
دامن با آستینْت برکش و برزن .

ناصرخسرو.

ایشان را استماله کرد و لشکر را که برای قتل و غارت آستین برزده و دامن چیده بودند از تعرض ممنوع فرمود و معاف ۞ .
چو سنبل توسر از برگ یاسمین برزد
غمت بریختن خونم آستین برزد.

ظهیر فاریابی .

- آستین (آستین ملال ) بر کسی افشاندن ؛ با جنبش دست و آستین کراهت و نفرت نمودن :
زین آستین فشاندن بر عاشقان چه خیزد
رو دامن دلی ده از چنگ غم رهائی .

لنبانی .

شکّرفروش مصری حال مگس چه داند
این دست شوق برسر وآن آستین فشانان .

سعدی .

روا مدار که از دامنت بدارم دست
به آستین ملالی که بر من افشانی .

سعدی .

تو خواهی آستین افشان و خواهی روی در هم کش
مگس جائی نخواهد رفت جز دکان حلوائی .

سعدی .

- آستین بر گناه کسی کشیدن ؛ او را عفو کردن . قلم بر جرایم او کشیدن :
چو دشمن بخواری شود عذرخواه
برحمت بکش آستین بر گناه .

امیرخسرو.

- آستین پوش ؛ خاضع. منقاد : بر درگاه تو فلک آستان بوس است و ملک آستین پوش . (راحةالصدور).
- آستین گرفتن کسی را ؛ مایه ٔزیان و ضرر شدن :
یک سلامی نشنوی ای مرد دین
که نگیرد آخرت آن آستین .

مولوی .

- اشک در آستین داشتن ؛ با هر ناملائمی خرد و ناچیز گریان شدن .
- تیریز کردن از آستین ؛ دست تطاول کوتاه کردن :
تیریز کرد دست حوادث ز آستین
چون دامن تو دید گریبان روزگار.

انوری .

- در آستین کردن ؛ سود بردن . نفع و فایدت بحاصل کردن :
هیچ سالی نیست کز دینار سیصد چارصد
از پی عرض حشم کمتر کنی در آستین .

منوچهری .

- کوته آستین ؛ ضعیف . ناتوان . و توسعاً، صوفی . درویش :
بزیر دلق ملمع کمندها دارند
درازدستی این کوته آستینان بین .

حافظ.

- مثل آستین رنگرز ؛ به الوان . رنگارنگ .
- مشک در آستین نهفتن ؛ صفتی نیک را پوشیدن خواستن .
- امثال :
بر و آستین هم ز پیراهن است .

فردوسی .

یدک منک .
هزار قبا بدوزد یکی آستین ندارد ؛ به هیچ وعده وفا نکند.