پادشاهی

پادشاهی . [ دْ / دِ ] (حامص ) سلطنت . ملکت . (دهار). ملک . اِمارت . ولایت . (مهذب الاسماء). شاهی . سمت پادشاه : و پسران لیث که پادشاهی بگرفتند از آنجا [ از شهر قرنی ] بودند. (حدود العالم ).
همی گشت گرد جهان سر بسر
همی جست با پادشاهی هنر.

فردوسی .

چو بر دین کند شهریار آفرین
برآرد ورا پادشاهی ودین .

فردوسی .

نه هر کس که شد پادشاهی ببرد
برفت و بزرگی کسیرا سپرد.

فردوسی .

وگرنه شد این پادشاهی و تخت
ز بن برکنند این کیانی درخت .

فردوسی .

چو در پادشاهی بدیدی شکست
ز لشکر گر از مردم زیردست .

فردوسی .

کجا پادشاهیست بی جنگ نیست
وگر چند روی زمین تنگ نیست .

فردوسی .

مرا با شما گنج بخشیده نیست
تن و دوده و پادشاهی یکیست .

فردوسی .

پادشاهی ها همه دعویست و برهان تیغ او
آن نکوتر باشد از دعوی که با برهان بود.

عنصری .

پادشاهی به انبازی نتوان کرد. (تاریخ بیهقی ). گفتند باکالنجار خالش حاجب بزرگ منوچهر ساخته بود او را زهر دادند و آن کودک نارسیده بود تا پادشاهی باکالنجار بگیرد. (تاریخ بیهقی ). معاذاﷲ که خریده ٔ نعمتهاشان باشد کسی و در پادشاهی ملوک این خاندان سخنی گوید. (تاریخ بیهقی ). اما درعدل و پادشاهی نیست بی الزام حجت کسی را کشتن . (فارسنامه ٔ ابن بلخی ). پیری در وی راه یافته پادشاهی در حیوة خویش به پسرش وشتاسف سپرد. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ).
پادشاهی کرده باشم پاسبانی چون کنم .

سنائی .

خاک او باش و پادشاهی کن
آن ِ او باش و هر چه خواهی کن .

سنائی .

پادشاهی به زور باشد و مرد
مرد را مال دوست داند کرد.

اوحدی .

|| تسلط. سلطه .چیرگی . ملکوت . (دهار) :
بر خود آنرا که پادشاهی نیست
بر گیاهیش پادشا مشمار.

سنائی .

|| (اِ) مملکت . ملک . قلمرو :
پراکنده در پادشاهی سوار
همانا که هستش هزاران هزار.

فردوسی .

که آرام این پادشاهی بدوست
که او بر سر نامداران نکوست .

فردوسی .

و اردشیر را شهنشاه نام کردند پس لشکر برگرفت و از آنجا بهمدان آمد و ملکان جبال و همدان و نهاوند و دینور را بکشت و آن پادشاهی همه بگرفت و از آنجا به آذربایجان رفت و ارمنیه و از آنجا بموصل شد و آن پادشاهی ها بگرفت . (تاریخ طبری ترجمه ٔ بلعمی ). اردشیر خود با سپاه از اهواز برفت و به میشان شد و آن میشان پادشاهی دیگر است همچند اهواز. (تاریخ طبری ترجمه ٔ بلعمی ). و بپادشاهی مصر اندر، خلقی بودند بسیار که سر گاو پرستیدندی . (تاریخ طبری ترجمه ٔ بلعمی ). گفتند بپادشاهی تو اندر جادوانند گِرد کُن تا این را غلبه کنند بجادوی ... فرعون بهمه ٔ پادشاهی مصر اندر، کس فرستاد و هر کجا جادوی بود بیاورد. (تاریخ طبری ترجمه ٔ بلعمی ).
سپهبدش را گفت فردا پگاه
بخواه از همه پادشاهی سپاه .

دقیقی .

کسی که بجوید همی کارزار
که تا پست گردد تن شهریار
بکار آورد کژی و دشمنی
بداندیشی وکین اهریمنی
بدین پادشاهی نباشد رواست
که او دشمن نامور پادشاست .

فردوسی .

شد این پادشاهی پر از گفتگوی
چو پوشید خسرو ز ما رای و روی .

فردوسی .

پذیره شدندش همه سرکشان
که بودند در پادشاهی نشان .

فردوسی .

به هرمز یکی نامه بنوشت شاه [ ساوه شاه ]
که نزدیک خود خوان ز هر سو سپاه
پل و راه این لشکر آباد کن
علف ساز و از تیغ ما یاد کن
بدین پادشاهی بخواهم گذشت
بدریا سپاه است و بر کوه و دشت .

فردوسی .

درم باید و تیغ پیراستن
ز هر پادشاهی سپه خواستن .

فردوسی .

برآنم که با وی نسازیم جنگ
نه برپادشاهی کنم کار تنگ .

فردوسی .

نباید که خواهد ز ما باژ شاه
نراند بدین پادشاهی سپاه .

فردوسی .

چو از پادشاهیش بگریختم
شب تیره اسپان برانگیختم .

فردوسی .

بدان پادشاهی کنون بازگرد
سر بدسگال اندر آور بگرد.

فردوسی .

مرا پادشاهی آباد هست
همان گنج و مردی و نیروی دست .

فردوسی .

بیامد سوی پادشاهی خویش
سپاه از پس پشت و پیران ز پیش .

فردوسی .

از آن پادشاهی خروشی بخاست
که گفتی زمین گشت با چرخ راست .

فردوسی .

ز چین تا لب رود جیحون مراست
بسغدیم و این پادشاهی جداست .

فردوسی .

مرا پادشاهی آباد هست
همم گنج و مردی و بنیاد هست .

فردوسی .

کزین پادشاهی بدان نیست دور
بهم بودنیک و بد و جنگ و سور.

فردوسی .

همی تاخت تا پیش آب فرات
ندید اندر آن پادشاهی نبات .

فردوسی .

چو برخواند آن نامه هر مهتری
کجا بود در پادشاهی سری .

فردوسی .

دو هفته برآمد بفرمان شاه
بجوشید در پادشاهی سپاه .

فردوسی .

ببردند نامه بهر پهلوی
کجا بود در پادشاهی گوی .

فردوسی .

من از پادشاهی آباد خویش
نه برگیرم از گنج یک نیمه بیش .

فردوسی .

از این پادشاهی بدان ، گفت زال
دو راهست هر دو به رنج و وبال .

فردوسی .

چو فرمان کنی هرچه خواهی تراست
یکی بهره زین پادشاهی تراست .

فردوسی .

سه فرزند تو گرچه هست ارجمند
سر بدره بگشای و لب را ببند
وگر چاره ای کرد خواهی همی
بترسی از این پادشاهی همی ...

فردوسی .

سکندر سپارد بما کشوری
برین پادشاهی شویم افسری .

فردوسی .

غم پادشاهی جهانجوی راست
بگیتی فزونی سگالد نه کاست .

فردوسی .

چنین گفت کاین پادشاهی بداد
بدارید کاز داد باشید شاد.

فردوسی .

همه پادشاهی سکندر گرفت
جهاندار شد تخت و افسر گرفت .

فردوسی .

بود پادشا سایه ٔ کردگار
بی او پادشاهی نیاید بکار.

اسدی (گرشاسبنامه ص 66)

او را پیش خواند و بسیاری پندها داد و گفت کار این پادشاهی دریاب و ضایع مکن تا نام پدران ما زنده گردد. (مجمل التواریخ والقصص ). پادشاه و پادشاهی همیشه مستقیم باشد چند ۞ وزیران بصلاح باشند. (تاریخ سیستان ). پادشاهی با کبوتربازی دیر نماند. (تاریخ سیستان ). پادشاهی بهزل نتوان داشت . (تاریخ سیستان ). [ قیدار غاضره را ] بزنی کرد وبپادشاهی خویش برد. (تاریخ سیستان ). آن ملک و پادشاهی هفتصد سال بدان بماند. (قصص الأنبیاء). تا بدستوری جهتل اندر پادشاهی او اندر جانبی کوشکی بزرگوار بساخت خویش را و پیوستگان را. (مجمل التواریخ والقصص ). [ و فرمان کرد ] کس ایشان را زن ندهد و نخواهد و نیامیزد، و بدین کار در پادشاهی بانگ کردند و کار ایشان بدان رسید که رامشگری پیشه گرفتند و این رود زنان هندوان گفته است که از آن نسب است . (مجمل التواریخ والقصص ). و از آن پس گرد پادشاهی بگردید و عدل کرد میان رعیت بر سان پدران . (مجمل التواریخ والقصص ). و بسیار کارها رفت تا پادشاهی مستخلص کرد و دشمنان برداشت و سوی برادر بازگشت . (مجمل التواریخ والقصص ). و هرمزد درماند کی از روم و عرب و خزروان و چهارسوی پادشاهی در وی طمع کرده بودند. (مجمل التواریخ والقصص ). کیخسرو گفت هیچ چیز در پادشاهی بر من گرامی تر از اسب نیست . (نوروزنامه ).
|| مدت سلطنت پادشاه : پادشاهی زو طهماسب پنج سال بود. پادشاهی گرشاسب نه سال بود. پادشاهی منوچهر صد و بیست سال بود. پادشاهی کیقباد صد سال بود. پادشاهی کیکاوس صد و پنجاه سال بود... (از عناوین شاهنامه ).
چو از پادشاهی شدش پنجسال
بگیتی سراسر نبودش همال
ششم سال آن دخت قیصر ز شاه
یکی کودک آورد مانند ماه .

فردوسی .

|| کرسی . پایتخت . عاصمه . و رجوع به پادشائی شود. این کلمه با مصادر داشتن ، کردن ،راندن صرف شود. || (ص نسبی ) منسوب به پادشاه : و طعامهم [ طعام اهل بلاد هرمز ] السمک و التمر المجلوب الیهم من البصرة و عمان و یقولون بلسانم «خرما و ماهی لوت پادشاهی » معناه بالعربیّة التمر و السمک طعام الملوک .
- بر خویشتن پادشاهی داشتن ؛ تملک . تمالک .تمالک نفس .