پاک . (ص ) طاهر. طاهرة. طهور. نمازی . طیّب . طیّبة. نقی ّ. نقیّة. زَکی . بی آلایش .مُطیَّب . مُطَهّر. مُنَقّح . پاکیزه . نظیف . نظیفة. مهذّب . مهذّبة. نزه . نَزهة. نزیه . نزیهة: مُنَزّه . مقابل : پلید. ناپاک . شوخ . شوخگن . نجس . رجس
: بگویش که من نامه ٔ نغزناک
فراز آوریدستم از مغز پاک .
بوشکور.
اگر شوخ بر جامه ٔ من بود
چه شد چون دلم هست از طمع پاک .
خسروی .
بیفکنی خورش پاک را ز بی اصلی
بیاکنی ز پلیدی ماهیان تو گژار.
۞ بهرامی .
بدو داد هوش و دل و جان پاک
پراکند بر تارک خویش خاک .
فردوسی .
به اندیشه ٔ پاک دل را بشست
فراوان ز هرگونه ای چاره جست .
فردوسی .
پزشک خردمند را داد و گفت
که با رأی پاکت خرد باد جفت .
فردوسی .
فراوان بدو آفرین کرد و گفت
که با جان پاکت خرد باد جفت .
فردوسی .
همه تن بشستش بدان آب پاک
بکردار خورشید شد تابناک .
فردوسی .
بدوزخ مبر کودکان را بپای
که دانا نخواند ترا پاک رای .
فردوسی .
خروشی برآمد که ای شهریار
به آهن تن پاک رنجه مدار.
فردوسی .
کنون آن ، بخون اندرون غرقه گشت
کفن بر تن پاک او خرقه گشت .
فردوسی .
خورشها بیاراست خوالیگرش
یکی پاک خوان از در مهترش .
فردوسی .
همه راه را پاک کرده چو دست
در و دشت چون جایگاه نشست .
فردوسی .
ترا داد این کشور و مرز پاک
مخور غم که گشتی از اندوه پاک .
فردوسی .
سرنامه گفت [ خسروپرویز ] آفرین مهان
بر آن باد کو پاک دارد نهان .
فردوسی .
بدانست شیروی کایرانیان
کرا برگزیدند پاک از میان .
فردوسی .
زین دادگری باشی و زین حق بشناسی
پاکیزه دلی پاک تنی پاک حواسی .
منوچهری .
گوشت به آغاز گرچه از خون خیزد
پاک بود گوشت و پلید بود خون .
ناصرخسرو.
یک مثل بشنو بفضل مستعین
پاک چون ماء معین از بومعین .
ناصرخسرو.
|| خالی . فارغ . تهی . پرداخته . پردخته . ممحو. سترده
: تن سلم از آن کین کنون خاک شد
هم ازتور روی زمین پاک شد.
فردوسی .
زن و اژدها هر دو در خاک به
جهان پاک از این هر دو ناپاک به .
فردوسی .
مگر کز بدان پاک گردد جهان
بداد ودهش من ببندم میان .
فردوسی .
بارّه مر او را بدو نیم کرد
جهانرا ازو پاک و بی بیم کرد.
فردوسی .
ز دشمن جهان پاک من کرده ام
بسی درد و سختی که من خورده ام .
فردوسی .
سند و هند از بت پرستان کرد پاک
رفت از اینسو تا بدریای روان .
فرخی .
غلامان و پیادگان باره ها وبرجها را پاک کردند از غوریان . (تاریخ بیهقی ).
از آهو سخن پاک و پردخته گوی
ترازو خرد ساز و بر سخته گوی .
اسدی .
جهان زیر فرمان ضحاک شد
زهر نامه ای نام جم پاک شد.
اسدی .
و بعضی را بکوه قاف انداختند و روی زمین را از پریان پاک کردند. (قصص الانبیاء).
این خانه پاک و دیگر پاک .
سوزنی .
|| روشن . رخشان . درخشان
: نیاسود تیره شب و پاک روز
همی راند تا پیش کوه اسپروز.
فردوسی .
شبی کرد جشنی که تا روز پاک
همی مرده برخاست از تیره خاک .
فردوسی .
همه شب بنالید تا روز پاک
از آن درد چون مار پیچان بخاک .
فردوسی .
از آنگه که یزدان جهان آفرید
تن تیره و پاک جان آفرید.
فردوسی .
سرانجام کاین مهر رخشان پاک
ز گردون فروشد بتاریک خاک .
فردوسی .
همه شب همی راند تا روز پاک
سپیده گریبان شب کرد چاک .
فردوسی .
طبع او چون هواست روشن و پاک
روشن و پاک بی بهانه هواست .
فرخی .
همی گم گردد از دیدار من راه
بروز پاک خورشید و بشب ماه .
فخرالدین اسعد (ویس و رامین ).
چو روز پاک بر من تیره گون گشت
شبم از تیرگی بنگر که چون گشت .
فخرالدین اسعد (ویس و رامین ).
ز دریا دود رنگ ابری برآمد
بروز پاک ناگه شب درآمد.
فخرالدین اسعد (ویس و رامین ).
بروز پاک جام نوش گیرم
بشب معشوق در آغوش گیرم .
فخرالدین اسعد (ویس و رامین ).
شبی بد ز مهتاب چون روز پاک
ز صد میل پیدا بلند از مغاک .
اسدی .
شب تیره بی آتش تابناک
بدی روشن آن خانه چون روز پاک .
اسدی .
|| شفاف . که کثیف نباشد
: از بسی گشتن بحال از حال شد یاقوت پاک
پیشتر اصفر بباشد آنگهی احمر شود.
غضائری .
بر بناگوش تو ای پاکتر از در یتیم
سنبل تازه همی رویداز صفحه ٔ سیم .
فرخی .
گر سخن گوید تو گوش همی دار بدو
تا سخنها شنوی پاکتر از در یتیم .
فرخی .
|| ساده و بی آمیزش . صافی . خالص . بی غل ّ. بی غش ّ. بی آمیغ. ویژه . محض . بحت . خلَّص . ممحوض . ممحوضه . لُب ّ. لباب . راوک . راوق
: [ زهره دلالت دارد بر ] سپیدی پاک . (التفهیم ):
زمینش بکردند از زرپاک
همه هیزمش عود و عنبرش خاک .
فردوسی .
با جامه زرّی زرد چون شنبلید
با رزمه سیمی پاک چون نسترن .
فرخی .
چه باک پاکتر آید زر طلا ز گداز.
ابن یمین .
|| که حائض نیست . که دشتان نبود. که در طُهر است . || تنک . رَقیق . || بی سلاح . بی اسلحه : جامه ٔ پاک ؛ جامه ٔ کشوری و بزم . جامه ٔ غیر جنگلی ، مقابل سلاح
: چنین گفت شیرین که ای شهریار
بدشمن دهی آلت کارزار.
[ یعنی به کردیه خواهر بهرام چوبین ]
که خون برادر بیاد آورد
بترسم که کارت بباد آورد
تو با جامه ٔ پاک بر تخت زر
ورا هر زمان بر تو باشد گذر.
فردوسی .
|| عفیف . عفیفه . معصوم . بی گناه . پاکدامن
: بکشتش همه پاک مردان من
سرافراز ترکان و گردان من .
دقیقی .
چو ایران نباشد تن من مباد
چنین دارم از موبد پاک یاد.
فردوسی .
بدو گفت اگرشاه را درخورم
یکی نامور پاک خوالیگرم .
فردوسی .
کف شاه ابوالقاسم آن پادشا
چنین است با پاک و با پارسا.
فردوسی .
چو بر خسروی تخت بنشست شاد [ یزدگرد ]
کلاه بزرگی بسر برنهاد
چنین گفت کز دور چرخ روان
منم پاک فرزند نوشیروان
پدر بر پدر پادشاهی مراست
خور و خوشه و برج ماهی مراست .
فردوسی .
چنین شاد بودم ز پیوند تو
بدین پرهنر پاک فرزند تو
که مهتر نباشد ز فرزند خویش
ز بوم و بر و پاک پیوند خویش .
فردوسی .
زن پاک را بهتر از شوی نیست .
فردوسی .
کجا ناموردختر خوبروی
بپرده درون پاک بی گفت و گوی
پرستنده کردیش بر پیش خویش ...
فردوسی .
از ایران و توران و هندوستان
همان ترک تا روم و جادوستان
ترا داد یزدان بپاکی نژاد
کسی چون تو از پاک مادر نزاد.
فردوسی .
سه خواهر ز یک مادر و یک پدر
پریچهره و پاک و خسروگهر.
فردوسی .
پدرش آن گرانمایه تر پهلوان
چه گوید بدان دخت پاک جوان .
فردوسی .
یکی پاک دستور پیشش بپای
بداد و بدین شاه را رهنمای .
فردوسی .
ز رستم چو بشنید بهمن برفت
همی راند با موبد پاک تفت .
فردوسی .
مر او را یکی پاک دستور بود [ تهمورث را ]
که رأیش ز کردار بد دور بود.
فردوسی .
که او را یکی پاک دستور بود
که بیداردل بود و گنجور بود.
فردوسی .
یکی پاسخ نامه بنوشت و گفت
که با جان پاکان خرد باد جفت .
فردوسی .
همی گفت هر کس که این پاک زن
سخنگوی و روشندل و رأی زن
تو گوئی که گفتارش از دفتر است
بدانش ز جاماسپ نامی تر است .
فردوسی .
اگر چه ویس بی آهو و پاک است
مرا زین روی دل اندیشه ناک است .
فخرالدین اسعد (ویس و رامین ).
از آن پاکتر نیست کس در جهان
که هست او سوی متهم متهم .
ناصرخسرو.
پاک نگردد زن بد جز بخاک .
ناصرخسرو.
پاک باید که پاک را بیند.
سنائی .
غیرآن است که خود را پاک نگاه داری تا حق تعالی زن و فرزند ترا پاک نگاه دارد. (فیه مافیه ).
تو پاک باش و مدار ای برادر از کس باک
زنند جامه ٔ ناپاک گازران بر سنگ .
سعدی .
صحبت پاک نیابد جز پاک .
جامی
|| حلال
: کسی کو برادر فروشد بخاک
سزد گر نخوانندش از آب پاک .
فردوسی .
بود بیگمان پاک فرزند من
ز تخم و بر ویال و پیوند من .
فردوسی .
بخورید این نعمتهای پاک که شما را روزی کرده است . (قصص الانبیاء).
|| بی غرض . بی کینه . بی تزویر. بی غل و غش . و امثال آن
: با دل پاک مرا جامه ٔ ناپاک رواست
بد مر آنرا که دل و جامه پلید است و پلشت .
کسائی .
سخنها چو بشنید زو ارنواز
گشاده شدش بر دل پاک راز.
فردوسی .
ای بمردی و کف راد ولیعهد علی
وی به انصاف و دل پاک و عدالت چو عمر.
فرخی .
آنرا که حساب پاک است از محاسبه چه باک است . (گلستان ).
|| درست . راست
: ازین بر دل اندیشه و باک نیست
اگر کیش فرزند ما پاک نیست .
فردوسی .
چنانکه او دل من شاد کرد شادان باد
ز خلق و مذهب پاکش دل محمد و آل .
فرخی .
-
دین پاک ۞ ؛ دین درست و راست
: و بت پرستی آغاز کردند مگر آنانکه از قوم موسی بنی اسرائیل بودند که بر دین پاک بودند. (قصص الانبیاء).
|| سبحان . قدّوس . سبﱡوح . اقدس . مقدس (در صفت خدای متعال )
: بجائی که تنگ اندر آید سخن
پناهت بجز پاک یزدان مکن .
فردوسی .
شنیدی همانا که یزدان پاک
چه داده ست ما را درین تیره خاک .
فردوسی .
همی رخ بمالید بر تیره خاک
نیایش کنان پیش یزدان پاک .
فردوسی .
چو ما را بود یار یزدان پاک
سر دشمنان اندر آریم خاک .
فردوسی .
همان زور خواهم کز آغاز کار
مرا دادی ای پاک پروردگار.
فردوسی .
سپردم ترا جان و رفتم بخاک
روان را سپردم به یزدان پاک .
فردوسی .
سر نامه گفت از خداوند پاک
ببایدکه باشیم با ترس و باک .
فردوسی .
همی گفت کای پاک برترخدای
بگیتی تو باشی مرا رهنمای .
فردوسی .
ز شاهان گیتی برادر که کشت
که شد نیز با پاک یزدان درشت .
فردوسی .
چو لهراسپ بنشست بر تخت عاج
بسر برنهاد آن دل افروز تاج ...
چنین گفت کز داور داد پاک
پرامید باشید و باترس و باک .
فردوسی .
مگر یار باشدت یزدان پاک
سر جادوان اندر آری بخاک .
فردوسی .
بپویم بفرمان یزدان پاک
برآرم ز ایوان ضحاک خاک .
فردوسی .
شب تیره تا برکشد روز چاک
نیایش کنم پیش یزدان پاک .
فردوسی .
به هر کار یزدان پیروز و پاک
بخوان و مدار ازکم و بیش باک .
فردوسی .
ازو پاک یزدان چو شد خشمناک
بدانست و شد شاه با ترس و باک
که آزرده شد پاک یزدان ازوی
بدان درد درمان ندیداند روی .
فردوسی (شاهنامه ج 1 ص 26)
بیک هفته در پیش یزدان پاک
همی بود گشتاسپ با ترس و باک .
فردوسی .
بیامد به پیش خداوند پاک
همی گشت پیچان و گریان بخاک .
فردوسی .
چو بخشایش پاک یزدان بود
دم آتش و باد یکسان بود.
فردوسی .
نترسی همی از جهاندار پاک
ز گردان نیاید ترا شرم و باک .
فردوسی .
پذیرفتم آن نامه و گنج تو
نخواهم که چندان بود رنج تو
ازیرا جهاندار یزدان پاک
برآورده بوم ترا بر سماک .
فردوسی (شاهنامه ج 5 ص 2415).
خطاب خسروپرویز در نامه ٔ قیصر.
به بر درگرفتش زمانی دراز
همی گفت با داور پاک راز.
فردوسی .
سرنامه گفت [ خسروپرویز ] آفرین مهان
بر آن باد کو پاک دارد نهان
بدو نیک داند ز یزدان پاک
وز او دارد اندر جهان ترس و باک .
فردوسی .
پاکا و منزها پروردگاری که ستایش کرده نمیشود در سختی و مشقت بغیر از او. (تاریخ بیهقی ).
|| حسابش را پاک کردن ، تفریغ کردن . || (ق ) کلاً. یکباره . بالتمام . بالمرّه . تماماً. بتمامی . تمام . همه . یکسر. یکسره . کاملاً. جملةً. طﱡراً. قاطبةً. بالکُل ّ. رمارم . همگی
: آن گرنج و آن شکرش برداشت پاک
وندر آن دستار آن زن بست خاک
آن زن از دکان فرود آمد چو باد
پس فلززنگش بدست اندر نهاد
شوی بگشاد آن فلرزش خاک دید
کرد زن را بانگ وگفتش ای پلید.
رودکی (احوال و اشعار ج 2 و 3 ص 1078).
این جهان پاک خواب کردار است
آن شناسد که دلش بیداراست .
رودکی .
خردمند گوید که مرد خرد
بهنگام خویش اندرون بنگرد
شود نیکی افزون چوافزون شود
وز آهوی بد پاک بیرون شود.
ابوشکور.
اینک رهی بمژگان راه تو پاک رفته
نزدیک تو نه مایه نه نیز هیچ سفته .
شاکر.
فرود آمد آن بیدرفش پلید
سلیحش همه پاک بیرون کشید.
دقیقی .
پرستار باشد ده و دو هزار
همه پاک با طوق و با گوشوار.
فردوسی .
ببرّم پی اژدهارا ز خاک
بشویم جهان را ز ناپاک ، پاک .
فردوسی .
از آن رفتن جندل و رای خویش
سخنها همه پاک بنهاد پیش .
فردوسی .
ز افسر سر پیلبان پرنگار
همه پاک با طوق و با گوشوار.
فردوسی .
چو بخت عرب بر عجم چیره شد
همی بخت ساسانیان تیره شد...
دگرگونه شد چرخ گردون بچهر
از آزادگان پاک ببرید مهر.
فردوسی .
کم و بیش من پاک در دست تست
که روشن روان بادی و تندرست .
فردوسی .
خطاب کیخسرو به گودرز.
بیابان همه زیر او دید پاک
روان خون گرم از بر تیره خاک .
فردوسی .
بفرمود تا پاک خوالیگرش
بزندان کشد خوردنیها برش .
فردوسی .
شما را همه پاک برنا و پیر
ستانم زر و خلعت از اردشیر.
فردوسی .
ز چیزی که دیدند از آن رزمگاه
ببخشید پاک آنهمه بر سپاه .
فردوسی .
همه پاک برداشت و آمد دمان
بلشکر گه خویشتن شادمان .
فردوسی .
همه پاک پیوسته ٔ خسرویم
جز از نام او در جهان نشنویم .
فردوسی .
گر ایدونکه او در پذیرد مرا
از این تاختن دست گیرد مرا
من آن بارگه را یکی بنده ام
دل از مهتری پاک برکنده ام .
فردوسی .
همه بنده ٔ خاک پای توایم
همه پاک زنده برای توایم .
فردوسی .
اگر بر جهان پاک مهتر شوم
ترا همچو کهتر برادر شوم .
فردوسی .
همه پاک ازین شهر بیرون شوید
بتاریکی اندر بهامون شوید.
فردوسی .
بزرگان لشکر پس پشت اوی
جهان آمده پاک در مشت اوی .
فردوسی .
مهان و کهان پاک برخاستند
زبانها بخوبی بیاراستند.
فردوسی .
بر این برنهادند و گشتند باز
همه پاک بردند پیشش نماز.
فردوسی .
عنان پاک بر یال اسبان نهید
بدان سان که آید خورید و دهید.
فردوسی .
همه مهر پیران به ترکان بر است
بشوید همی شاه ازو پاک دست .
فردوسی .
همه پاک بردند پیشش نماز
که کوتاه شد رنجهای دراز.
فردوسی .
همه گرزها برکشیدند پاک
یکی ابر بست از بر تیره خاک .
فردوسی .
گر او [ افراسیاب ] باز با تخت و افسر شود
همه رنج ما پاک بی بر شود.
فردوسی .
همه پاک با هدیه و باژ و ساو
نه پی بود با او کسی را نه تاو.
فردوسی .
در خانها را سیه کرد پاک
ز کاخ و رواقش برآورد خاک .
فردوسی .
سپه تیغها برکشیدند پاک
برآمد شب تیره از دشت خاک .
فردوسی .
مرا چون خروش تو آمد بگوش
همه زهر گیتی شدم پاک نوش .
فردوسی .
مر او را همه پاک فرمان برید
ز گفتار گودرز برمگذرید.
فردوسی .
واز آنجایگه رفت [ رستم ] چون پیل مست
یکی گرزه ٔ گاو پیکر بدست ...
همه میمنه پاک برهم درید
بسی ترگ و سر بد که شد ناپدید.
فردوسی .
اگر باژ بفرستی از مرز خویش
ببینی سرمایه و ارز خویش
وگرنه سپاهی فرستم ز روم
که از نعل پیدا نبینی تو بوم ...
همه بومتان پاک ویران کنم
کنام پلنگان و شیران کنم .
فردوسی .
حرم تا یمن پاک در دست اوست
بدریای مصر اندرون شست اوست .
فردوسی .
کرا مادر و خواهر و دختر است
همه پاک در دست اسکندر است .
فردوسی .
همه پاک رستم به بهمن سپرد
برنده بگنجور او برشمرد.
فردوسی .
یلان را همه پاک دربر گرفت [ کیخسرو ]
بزاری خروشیدن اندر گرفت .
فردوسی .
کسی کوشود کشته زین رزمگاه
بهشتی شود گشته پاک از گناه .
فردوسی .
همه نیزه و تیرشان رهنمون
همه دست ها پاک شسته بخون .
فردوسی .
ندانم چه راز است نزد سپهر
بخواهد بریدن ز من [ پیران ] پاک مهر
که یکتن به آید زترکان هزار
همانا که کین دارد این روزگار.
فردوسی .
که گر اژدها را کنم زیر خاک
بشویم شما را سر از گردپاک .
فردوسی .
زمین را بکندن گرفتند پاک
شد آن جای هامون سراسر مغاک .
فردوسی .
بر آن استخوانها نگاریده پاک
نبینی بشهر اندرون گرد و خاک .
فردوسی .
بایوان خراد مهمان شوید
وگر می دهد پاک مستان شوید.
فردوسی .
از آن دژ یکایک توانگر شوید
همه پاک با گنج و افسر شوید.
فردوسی .
بیامد هم اندر زمان خواهرش
همه پاک برکند موی از سرش .
فردوسی .
چو شد زو رها زال بوسید خاک
بگفت آن کجا دیدو بشنید پاک .
فردوسی .
جهان پاک بر مهر او [ کیخسرو ] گشت راست
همی گشت گیتی بدانسان که خواست .
فردوسی (شاهنامه ج 2 ص 928).
بزد [ سودابه ] دست و جامه بدرّید پاک
بناخن دورخ را همی کرد چاک .
فردوسی .
چنان دان که این گنج ما پشت تست
زمانه کنون پاک در مشت تست .
فردوسی .
چو خورشید برزد سر از کوهسار
سواران توران ببستند بار...
همه جنگ را پاک بسته میان
همه دل پر از کین ایرانیان .
فردوسی .
موی زیر بغلش گشته دراز
وز قفا موی پاک فلخوده .
طیّان .
یا زندم یا کندم ریش پاک
یا دهدم کارد یکی بر کلال .
حکاک .
گویند که فرمانبر جم گشت جهان پاک
دیو و پری و خلق و دد و دام رمارم .
عنصری .
از بند شبانروزی بیرون نکندشان
تا خون برود از تنشان پاک بیکبار.
منوچهری .
فالی بکنم ریش ترا یا رسول
ریشت بکند ما کان پاک از اصول .
ابوالحسین خارجی (از تاریخ سیستان ).
منکتیراک ... و دیگر برادران و قومش را... فروگرفتند و هر چه داشتند همه پاک بستدند. (تاریخ بیهقی ). و دور باشید از زنان که نعمت پاک بستانند و خانها ویران کنند. (تاریخ بیهقی ). و هنوز ده روز برنیامده است که حصیری آب این کار را پاک بریخت . (تاریخ بیهقی ). فرمودیم تا دست وی [ بوسهل ] از شغل عرض کوتاه کردند و وی را جایی نشاندند و نعمتی که داشت پاک بستدند. (تاریخ بیهقی ).
تو چون طبلی که بانگت سهمناک است
ولیکن در میانت باد پاکست .
فخرالدین اسعد (ویس و رامین ).
فکندن بمردی تن اندر هلاک
نه مردی است کز باد ساری است پاک .
اسدی .
ز بس خشت و جوشن که بد در سپاه
ز بس ترگ زرین چو تابنده ماه
هوا گفتی از عکس شد زرّپوش
زمین سیم شد پاک و آمد بجوش .
اسدی (گرشاسبنامه ص 71).
جهان با من ار پاک دشمن بود
از آن به که این دشمن من بود.
اسدی .
بجنگ شما خود نباید کسم
که من با شما پاک تنها بسم .
اسدی .
بد آگه که در هر جزیره چه چیز
زبان همه پاک دانست نیز.
اسدی .
نهان کرده ها برکشید از مغاک
بگرشاسپ و ایرانیان داد پاک .
اسدی .
فلک و آتش و اختر تابناک
همه در هوااند استاده پاک .
اسدی .
تو ای خفته از خواب بیدار گرد
که شد پاک عمرت بخواب و بخورد.
اسدی .
درفش و بنه پاک بگذاشتند
گریزان ز کین روی برگاشتند.
اسدی .
دل و مغز سالار کردند چاک
گروهانش را سر بریدند پاک .
اسدی .
جهان چاره سازی است بی ترس وباک
بجان بردن ماست بی خوف پاک .
اسدی .
ز چرخ روان تا بر تیره خاک
چه و چون گیتی بدانسته پاک .
اسدی .
که آن داستانها دروغست پاک
دو صد ز آن نیرزد بیک مشت خاک .
شمسی (یوسف و زلیخا).
بیامد همانگاه داننده مرد
زن و گله را پاک در پیش کرد.
شمسی (یوسف و زلیخا).
همه بگذشت بر تو پاک چو باد
مال و ملک و تن درست و شباب .
ناصرخسرو.
دارا که هزاران خدم و خیل و حشم داشت
بگذاشت همه پاک و بشد با تن تنها.
ناصرخسرو.
بخواندم پاک توقیعات کسری
بخواندم عهد کیکاوس و نوذر.
ناصرخسرو.
حسن و بوی و رنگ بود اعراض من
پاک بفکند آن عرضها جوهرم .
ناصرخسرو.
مال تو عمر بودو بخوردی پاک
آن را به بی فساری و ملعونی .
ناصرخسرو.
اینهمه گر فعل خدایست پاک
سوی شما حجت ما بر شماست .
ناصرخسرو.
روز پرنور و بهاء است ولیکن پس روز
شب تیره ببرد پاک همه نور و بهاش .
ناصرخسرو.
خویشان تواَند جانور پاک
زیرا که تو زنده ای چو ایشان .
ناصرخسرو.
زین است تراکیب نبات و حیوان پاک
بی حاصل همچون پدر خویش و چو مادر.
ناصرخسرو.
پس از هفت روز گاوان داشت در مرغزار آتش درآمد و همه را پاک بسوخت . (قصص الانبیاء).
ساقط شده ست قوت من پاک اگر نه من
بررفتمی ز روزن این سمج با هبا.
مسعودسعد.
برگ اجل از شاخ امل پاک فروریخت
تا شاخ علومت عمل آورد چنین بار.
سنائی .
بس خون کسان که چرخ بی باک بریخت
بس گُل که برآمد از گِل و پاک بریخت
بر حسن و جوانی ای پسر غرّه مشو
بس غنچه ٔ ناشکفته بر خاک بریخت .
خیام .
شیخ گفت این ساعت برو و موی محاسن و سر را پاک بستره کن و این جامه که داری برکش و ازاری از گلیم بر میان بند و توبره ٔ پر جوز بر گردن آویز و ببازار بیرون شو. (تذکرةالاولیاء عطار).
غم عشق آمد و غمهای دگر پاک ببرد
سوزنی باید کز پای برآرد خاری .
سعدی .
کیسه ٔ سیم و زرت پاک بباید پرداخت
زین طمعها که تو از سیمبران میداری .
حافظ.
هرچه بدهی به کسی باز مجو
دل ز اندیشه ٔ آن پاک بشو.
جامی .
|| خوش . بخت پاک ؛ بخت خوش
: چو در شاهی به بخت پاک بنشست
ره بیداد بر گیتی فروبست .
فخرالدین اسعد (ویس و رامین ).
|| پاک بودن ؛ طاهر بودن . در حال طهر بودن . طهارت داشتن
: اگر شوخ گیرد همه جای من
چه باشد دلم از طمع هست پاک .
خسروی .
|| در قاعده نبودن . حائض نبودن . بی نماز نبودن .
-
پاکان خطه ٔ اول ؛ کنایه از ملائکه و کروبیان و حاملان عرش معلی باشد.
-
پاک خواندن ؛ تقدیس کردن .
-
پاکش انداز ؛ یعنی تمامش انداز، ای حریف را بخوب وجه زیر کن . (غیاث اللغات ).
-
پاک نبودن ؛ حایض بودن .
-
پاک و پاکیزه . رجوع به پاک و پاکیزه در ردیف خود شود.
-
پاک و پوست کنده ؛ کنایه از صریح و روشن و بی کنایه است . بی پرده .بی رودربایستی : پاک و پوست کنده به شما بگویم .
-
سینه پاک کردن ؛ سینه روشن کردن . اخلاط بیرون کردن با سرفه از سینه .
(برهان ). پاکا! قدّوسا! سبوحا! (در مناجات با باری تعالی ): و این دعا میگفت ، سبحان من یرانی و یسمع کلامی و یعرف مکانی و یرزقنی ولاینسانی . یعنی پاکا که مرا می بینی و کلام مرا میشنوی . (قصص الانبیاء).
ترکیب ها:
-
پاکباز . پاکبازی . پاک بین . پاک تن .پاک جامه . پاکجان . پاک جیب . پاک چشم . پاکدامن . پاکدرون . پاک دست . پاکدل . پاکدین . پاکرو. پاک سرشت . پاک سیرت . پاک طینت . پاک فطرت . پاک نسب . پاکنویس . پاک نهاد. چشم پاک . دست پاک . دست و دل پاک . ناپاک . و نظایر آنها بردیف خود کلمات رجوع شود.