ترک . [ ت َ رَ ] (اِ) خندقی را گویند که بر دور حصار و باغ و قلعه و امثال آن بکنند. (برهان ) (از فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (از ناظم الاطباء)
: قدرت تست باغبان ربع زمینش مزرعی
فیض بحور سبعه را ساخته گرد او ترک .
خواجه عمید لویکی (از فرهنگ جهانگیری ). || بمعنی رخنه و تراک باشد. (برهان ). رخنه و شکاف . (ناظم الاطباء). شکستگی بی انفصال در چینی و شیشه و دیوار و سقف و جز اینها و با خوردن و برداشتن صرف شود. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).<naps ssalc="thgilhgih" rid="rtl">l50k<naps/>)_<rb>- _(امثال :
کاسه ٔ آسمان ترک دارد ؛ کنایه از آن است که هیچکس و هیچ چیز، منزه و بی عیب مطلق نیست ، نظیر:
همه حمال عیب خویشتنیم
طعنه بر عیب دیگران چه زنیم .
سعدی .
و رجوع به امثال و حکم دهخدا ج
3 ص
1183 وج
4 ص
1996 شود.
-
ترک خوردگی ؛ ترک و شکاف برداشتن چیزی .
-
ترک خوردن ؛ شکاف و شکستگی بی انفصال برداشتن . شکافته شدن سقف یا دیوار یا ظرفی سفالین .
-
ترک خورده ؛ که شکاف و ترک برداشته باشد. که شکستگی بی انفصال در آن پدید آمده باشد.
-
ترک دادن ؛ شکاف دادن . شکافی بی انفصال .
-
ترک دار ؛ ترک خورده . که ترک خوردگی داشته باشد چون کاسه ای یا دیواری ترک دار.
-
ترک داشتن ؛ شکاف و ترک خوردگی داشتن
: در زمانه مجوی مرد درست
کاسه ٔ آسمان ترک دارد.
(یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
-
زهره ترک شدن ؛ کنایه ازشدت ترس و به شدت ترسیدن . ناگهان مردن بسبب بیم بسیار. از شدت ترس مردن : زهره اش ترکید و بمرد.
|| صدای رعد و هر صدا و آوازی که از شکستن و ترکیدن چیزی آید. (برهان ). تراک و صدا و آوازی که از شکستن و ترکیدن چیزی آید و صدای رعد. (ناظم الاطباء). اسم صوت از ترکیدن . (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). || حلوایی که از قند و نشاسته و تخم ریحان پزند. (برهان ) (از شرفنامه ٔ منیری ) (انجمن آرا) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). از تر + ک (پسوند پدید آورنده ٔ اسم ازصفت ) ترحلوایی در آذربایجان . (ارمغان سال
12 شماره ٔ
7 «کاف » بقلم کسروی ). و در گیلان هم معمول است . (حاشیه ٔ برهان چ معین ). ترحلوا، قسمی حلوا که آنرا از آرد برنج و زعفران و شکر کنند. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا)
: تخم ریحان این ترک برده ست
از دلم غصه ٔ خط دلبر.
بسحاق اطعمه .
از مشک و قند و روغن و بادام و تخمکان
این رمز بر ترک بخطی تر نوشته اند.
بسحاق اطعمه .
|| مصغرتر هم هست که نقیض خشک است (برهان ). مصغرتر، نقیض خشک یعنی کمی تر. (ناظم الاطباء). || دختر بکرو دوشیزه را نیز گویند. (برهان ) (ناظم الاطباء). دوشیزه . (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ رشیدی ). دختر دوشیزه . (انجمن آرا) (آنندراج ).