جامع یزد

جامع یزد. [ م ِ ع ِ ی َ ] (اِخ ) مسجدی است قدیمی در یزد. مؤلف مرآت البلدان آرد: گویند ابتدا سلطان علاءالدوله گرشاسب بن علی بن فرامرزبن سلطان علاءالدوله کالنجار مسجدی عالی بساخت که به مسجد عتیق معروف شد. این مسجد سه در وصفّه ای بزرگ و کتابخانه ای داشته است . در سال 724 هَ.ق . مرتضی اعظم سعید سید رکن الدین محمدبن سید نظام الدین محمد قاضی طرح مسجد نوی در طرف قبله ٔ مسجد انداخت و تمام نشده بانی درگذشت و بموجب وصیت او شرف الدین علی در اتمام آن کوشید و مناره ای بر سر گنبد قدیم بساخت و در سنوات بعد به کرات توسعه یافته و بدفعات مرمت شده است . و وضع کنونی آن بدین قرار است : مسجدی است بسیار بزرگ واقع در وسط شهر کهنه که داخل حصارشهر مزبور مسجدی مانند آن نیست از پنج در به این مسجد وارد میشوند و دو در دیگر دارد که کمتر محل عبور است . صحن وسیعی دارد که ماهتابی مسطحی در وسط و سه جوی آب در اطراف آن جاری است و گنبدی بسیار وسیع و مرتفع در طرف قبله است که داخل آن با کاشیهای ممتاز و کتیبه هائی بخط کوفی زینت یافته است . و نیز دو رواق وچند شبستان بزرگ و حوضخانه و حوض هشتی بزرگی دارد. و نیز دو مناره ٔ بلند دارد که مشرف بر تمام شهر و تماماً از کاشی ممتاز است و بالا رفتن و پائین آمدن یک مناره در یک راه و مناره دیگر از یک راه بالا و از راه دیگر بپائین میروند. (از مرآت البلدان ج 4 ص 125).